Kadınlar Günü, her yıl 8 Mart’ta kutlanıyor, değil mi? Lakin bir soruyla başlayalım: Bayanlar, neden yalnızca bir gün hatırlanır?
Daha da ileri gidelim: Bayanlar Günü’nün asıl muhatabı kim? Bayanlar mı, yoksa bu dünyayı bayanlar için yaşanmaz hale getiren sistem ve onun sessiz destekçileri mi?
Bugün, tarihten bugüne daima birebir konuşmaları yapıyoruz. Bayan hakları, eşitlik çabası, fiyat dengesizliği, şiddet, hukuk sistemindeki çarpıklıklar… Ve sonra? 9 Mart’ta eskiye dönüş. Pekala neden? Zira 8 Mart, bayanlardan çok erkeklerin yüzleşmesi gereken bir gün aslında.
Ama kimse bunu konuşmuyor.
Dünya Bayanlar Günü’nün kökenlerine dönersek, işin aslının, kutlamanın ne çiçekle ne de tatlı bildirilerle ilgisi olmadığını görürüz.
Fotoğraf: CRNS News
8 Mart 1857’de New York’ta bir küme bayan personel, insanca çalışma şartları için greve çıktığında, onlara gaz bombalarıyla karşılık verildi. 1908’de 15 bin bayan, New York sokaklarını “daha uygun çalışma şartları, oy hakkı, eşit ücret” talepleriyle doldurdu. 1911’de 8 Mart, birinci defa memleketler arası çapta bayanların gayret günü olarak kutlandı. 1917’de Rusya’da bayanların başlattığı grev, ihtilal ateşini körükledi.
Şimdi 2025’teyiz. Bugün hala eşit fiyat sorunu çözülemedi, şiddet sayıları ürkütücü düzeylerde, bayanların ekonomik bağımsızlığı hâlâ zayıf. Pekala, biz neyi kutluyoruz?
Kadınlar Günü bayanlar için mi erkekler için mi?
8 Mart’ın çıkış noktasına baktığımızda şunu görüyoruz: Bayanların örgütlenerek başlattığı çabalar, emeğin sömürülmesine karşı yükselen isyanlar, politik hakların tanınması için verilen büyük savaşlar… Fakat işin değişik yanı şu ki, bu çaba daima bayanların omuzlarına yüklenmiş.
Kadınlar, hakları için dövüşüyor. Bayanlar, özgürlüğü için savaşıyor. Bayanlar, şiddet görmemek için çaba ediyor. Bayanlar, eşit fiyat almak için hareket yapıyor.
Peki erkekler ne yapıyor?
Kadınlar için bir gün tahsis edip sonra kenara çekiliyorlar. Bayanların hakları için savaşmaları gerektiğini söylüyorlar lakin sistemin kurucusu ve sürdürücüsü olmaktan vazgeçmiyorlar. Birden fazla erkek için 8 Mart yalnızca, “Bugün bayanlara çiçek almak lazım mı, yoksa toplumsal medyada bir post paylaşsam kâfi mi?” ikilemi ortasında geçen bir gün.
Ama gerçek şu: Bayanların çabasının sorumlusu, şahsen bu sistemi yaratan ve sürdüren erkekler ve onların sessizliği.
O yüzden tahminen de Bayanlar Günü, asıl erkekler için bir “aydınlanma” günü olmalı. Bir nevi erkeklerin farkındalık imtihanı.
Kadınlar “kadın” olmak için mi var?
Şimdi şu soruyu soralım: Bayanlar neden daima “kadın olmak” üzerinden tanımlanıyor?
Kadın bir bireydir, tamam. Lakin neden daima “kadın yazar”, “kadın yönetmen”, “kadın mühendis”, “kadın doktor” halinde etiketlenir? Hiç “erkek mühendis” ya da “erkek yazar” diye bir şey duydunuz mu?
Kadınların başarısı, kimlikleri üzerinden değil, yaptıkları işler üzerinden anılmalı. “Kadın olduğu halde başardı” cümlesi, aslında başarıyı bile cinsiyet üzerinden okuyan bir sistemin modülü.
Bir de şu var: Bayanlar ne vakit “insan” olarak görülmeye başlayacak?
Kadın olmak, başlı başına bir meslek, bir zorluk, bir uğraş alanı haline geldi. Bir bayan, yalnızca bir insan olarak yaşama lüksüne sahip değil. Daima ya bir annenin kızı ya bir adamın eşi ya toplumun namusu olarak konumlandırılıyor.
Kadınlara biçilen roller, bayanları birey olmaktan çıkarıyor. İşin ironik kısmı ise, bir bayan birey olmaya kalktığında çabucak bir etiket yapıştırılıyor: “Çok feminist oldu”, “Erkeksi davranıyor”, “Yeterince kadınsı değil”.
Sahi, bayan olmak ne demek ve kim karar veriyor?
Kadınların mucizevi sabır gücü: Sistem bunu sömürüyor!
Kadınların en büyük tuzağı nedir, biliyor musunuz?
Sabırlı olmak.
Kadınlar, çocukluklarından itibaren sabretmeyi öğreniyorlar. “Kadın dediğin ağır olur, sessiz olur, yönetim eder.”
Kadınlar, eğitim hayatlarında sabrediyorlar. “Erkekler biraz daha şanslıdır, lakin sen de çalışırsan olur.”
Kadınlar, iş hayatında sabrediyorlar. “Yükselmek için biraz daha az konuşmalısın, kendini fazla göstermemelisin.”
Kadınlar, konutta sabrediyorlar. “Erkek biraz sert olabilir, erkek biraz bencil olabilir, erkek biraz çocuk üzeredir.”
Kadınlar, şiddet gördüğünde bile sabrediyorlar. “Boşanırsan çocukların üzülür.”
Ama sabır bayanlar için bir meziyet değil, bir sistem siyaseti. Sabır, bayanların susturulması için en güzel kullanılan silahtır.
Erkeklerin öfkesi, hırsı, yükselme azmi olağan kabul edilir. Bayanın hakkını araması? “Hırçınlık.”
O yüzden, tahminen de en büyük ihtilal bayanların artık sabretmemesi.
“Kadınlar güçlüdür” masalını bırakalım, güçlü olmak zorunda bırakılmasınlar!
Kadınlar güçlüdür. Bunu her yerde duyuyoruz. Lakin sorun şu: Bayanlar neden güçlü olmak zorunda bırakılıyor?
Neden hayatta kalabilmek için ekstra güçlü olmak zorundalar?
Neden başlarına gelen her felaketi sineye çekip devam etmeleri bekleniyor?
Neden bir bayan “güçlü” olmadığında, sistem onu ezmeye çalışıyor?
Gerçekten eşit bir dünya olsaydı, bayanların güçlü olması gerekmeyecekti. Güç, hayatta kalma stratejisi olmamalı. Güç, herkes için geçerli bir şey olmalı, yalnızca hayatta kalma savaşı veren bayanlara yüklenen bir mecburilik değil.
Kadınların güçlü olmasını değil, güçlü olmak zorunda bırakılmamasını talep edelim.
Peki gerçek 8 Mart nasıl olmalı?
Şimdi şu gerçeklerle yüzleşelim:
• Bayanlar için bir gün değil, her gün bir gayret günü olmalı.
• Bayanlara ne ikram verildiği değil, sistemin bayanlara ne verdiği sorgulanmalı.
• Bayanların taleplerini “aşırı” bulan herkes, aslında bu sistemin devamından faydalanıyor.
• Bayan uğraşı, bayanların yükü olmaktan çıkmalı. Erkekler de bu yükü paylaşmalı.
• Bayanların sabır değil, adaletle yaşama hakkı olmalı.
8 Mart yalnızca bir anma günü değil.
8 Mart yalnızca bir kutlama günü değil.
8 Mart yalnızca bir farkındalık günü bile değil.
8 Mart, hesap sorma günü.
Bu sistemden, bu nizamdan, bu kalıplardan…
Ve tahminen de en kıymetlisi artık bayanların “güçlü” olmak zorunda kalmadığı bir dünya kurma vakti. Bunu hakikaten isteyenler, yalnızca 8 Mart’ta değil, 9 Mart’ta da konuşmaya devam edecekler. “8 Mart Dünya Bayanlar Günümüz Kutlu Olsun…”