Teklifin kabul edilen hususlarına nazaran, Anayasa Duruşmasının, birinci kademe duruşmasının kesin nitelikli kararının taraflara bildirim edilmeden iki haftalık hak düşürücü vadenin başlatılmasını, hak arama hürriyetine münafi bularak iptal etmesinin akabinde bir düzenleme yapılıyor. Buna nazaran, hizmetsizlik yahut yetkisizlik kararının kesin olması halinde de kararın taraflara bildiri edilmesi, belgenin vazifeli yahut yetkili duruşmaya gönderilmesine ait 2 haftalık vade, bildiri tarihinden itibaren başlayacak.
Öngörülen vadede evrakın hizmetli yahut yetkili duruşmaya gönderilmesi için gerekli müracaatın yapılmaması durumunda dava, kanun gereği açılmamış sayılacak. Bu hususta hizmetsizlik yahut yetkisizlik kararı veren mahkemece resen karar verilecek.
Düzenlemeyle, duruşmaların bir kısmının yahut tamamının bilinmeyen yapılması halleri arasına, “yargılama ile ilgili bireylerin korunmaya bedel üstün bir menfaatinin bulunması” hali de eklenecek. Bu durumda, duruşmaların bir kısmı yahut tamamı bilinmeyen yapılacak.
Hakimin reddi nedenlerine, daha evvel tıpkı uyuşmazlıkta arabuluculuk yahut uzlaştırmacılık yapmış olma halleri eklenecek.
Hakimin reddi talebine ait karar, belge üzerinden inceleme yapılarak da verilebilecek. Ret nedeni sabit olmasa bile merci bunu olası görürse, ret talebini kabul edebilecek. Ret sebepleri hakkında yemin teklif olunamayacak.
İstinaf kanun yoluna başvurulabilecek
Teklif, davaların gereksiz mekana uzamasının önlenmesi ve çelişkinin giderilmesini de amaçlıyor. Hakimin reddine ait merci kararlarına karşı dava konusunun ölçü ve bedeline nazaran derhal istinaf kanun yoluna başvurulabilecek.
Hakim, tayin ettiği vadenin kesin olduğuna karar verebilecek. Bu takdirde hakim, tayin ettiği kesin müddete bahis olan süreci, hiçbir duraksamaya mekan vermeyecek halde açıklayacak ve mühlete uyulmamasının hukuksal sonuçlarını açıkça tutanağa geçirerek ihtar edecek. Kesin olduğu belirtilmeyen vadeyi geçirmiş olan taraf tekrar vade isteyebilecek, bu halde verilecek 2. mühlet kesin olacak ve tekrar mühlet tanınmayacak.
Teklif, pratikte bilinmeyen alacak davasıyla ilgili görülen sıkıntılara ait de düzenlemeler içeriyor. Karşı tarafın verdiği haber yahut tahkikat sonucu, alacağın ölçüsü yahut pahasının tam ve kesin olarak belirlenebilmesi halinde hakim tarafından tahkikat sona ermeden verilecek 2 haftalık kesin müddet içinde davacı, savın genişletilmesi yasağına tabi olmaksızın talebini tam ve kesin olarak belirleyebilecek. Aksi takdirde dava, talep sonucunda belirtilen ölçü yahut bedel üzerinden görülüp karara bağlanacak.
“Kısmi eda davasının açılabildiği hallerde, tespit davası da açılabilir ve bu durumda türel yararın var olduğu kabul edilir.” kararı mevzuattan çıkarılıyor.
Delil avansının, dava açarken duruşma veznesine yatırılması farz olmayacak.
Devreden ve devralan yargılama masraflarından sorumlu olacak
Davacı, karar katılaşıncaya kadar gelgelelim davalının açık isteği ile davasını geri alabilecek. Bu takdirde davanın açılmamış sayılmasına karar verilecek.
Davanın açılmasından sonra davalı taraf, dava konusunu üçüncü bir şahsa devretmesi halinde davacı isterse, devreden tarafla olan davasından vazgeçerek, dava konusunu devralan bireye karşı davaya devam edecek.
Dava, davacı lehine sonuçlanırsa dava konusunu devreden ve devralan yargılama masraflarından müteselsilen sorumlu olacak. İsterse davasını devreden taraf hakkında tazminat davasına dönüştürecek. Davanın açılmasından sonra, dava konusu davacı tarafından devredilirse devralan kişi görülen davada davacı mahalline geçecek, dava kaldığı taraftan devam edecek. Dava davacı aleyhine sonuçlanırsa dava konusunu devreden ve devralan yargılama masraflarından müteselsilen sorumlu olacak.
Hakim tarafları teşvik edecek
Düzenlemeyle ek yanıt verme müddetinin hangi andan itibaren başlayacağı da açıklığa kavuşturuluyor. Buna nazaran ek mühlet, 2 haftalık karşılık müddetinin bitiminden itibaren işlemeye başlayacak.
Duruşma, dilekçelerin karşılıklı verilmesinden ve incelemeyi tamamladıktan sonra ön inceleme için bir duruşma günü tespit ederek taraflara bildirecek.
Çıkarılacak davetiyede; duruşma davetiyesine ve sonuçlarına ait vesair hususlar, tarafların sulh için gerekli hazırlığı yapmaları ihtar edilecek. Duruşmaya yalnızca taraflardan birinin gelmesi ve yargılamaya devam etmek istemesi durumunda, gelmeyen tarafın yokluğunda yapılan süreçlere itiraz edilemeyecek. Davetiyenin bildirisinden itibaren iki haftalık kesin mühlet içinde tarafların dilekçelerinde gösterdikleri, ama şimdi sunmadıkları dokümanları duruşmaya sunmaları yahut gayrı yandan getirtilecek evrakların getirtilebilmesi hedefiyle gereken açıklamayı yapmaları istenecek. Bu hususların verilen vadede mahalline getirilmemesi halinde o delile dayanmaktan vazgeçmiş sayılacaklarına karar verileceği belirtilecek.
Hakim ön inceleme duruşmasında, dava kaideleri ve birinci itirazlar hakkında karar verebilmek için gerekli görürse tarafları dinleyecek, daha sonra tarafların tez ve savunmaları çerçevesinde anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları tek tek tespit edecek.
Uyuşmazlık bahislerinin tespitinden sonra hakim, tarafları sulh ve arabuluculuğun esasları, süreci ve tüzel sonuçları hakkında aydınlatarak sulhe yahut arabuluculuğa teşvik edecek; bu bahiste sonuç alınacağı kanaatine varırsa bir keze mahsus olmak üzere yeni bir duruşma günü tayin edecek.
Yapılan ihtara karşın dilekçelerinde gösterdikleri dokümanları sunmayan yahut dokümanların getirtilmesi için gerekli açıklamayı yapmayan tarafın bu delillere dayanmaktan vazgeçmiş sayılmasına karar verilecek.
Taraflar, yanıta cevap ve 2. karşılık dilekçeleri ile serbestçe tez yahut savunmalarını genişletebilecek yahut değiştirebilecek. Dilekçelerin karşılıklı verilmesinden sonra ise bunlar yapılamayacak.
Taraflar, ön inceleme aşamasının tamamlanmasından sonra tahkikat ve kelamlı yargılama için duruşmaya davet edilecek.
Taraflara gönderilecek davetiyede belirlenen gün ve saatte tasdikli bir özrü olmadan duruşmada hazır bulunmadıkları takdirde duruşmaya yokluklarında devam edileceği ve yapılan süreçlere itiraz edemeyecekleri bildirilecek. Tahkikatın sona erdiği duruşmada kural olarak kelamlı yargılamaya geçileceği gelgelelim kelamlı yargılama için duruşmanın ertelenmesi halinde ayrıyeten taraflara davetiye gönderilmeyeceği belirtilecek. Tarafların kelamlı yargılama için belirlenen duruşmaya gelmemesi halinde yokluklarında karar verileceği hususları da davet yazısında ihtar edilecek.
Tanık, bilirkişi yahut kompetan tıpkı anda ses ve manzara yoluyla dinlenebilecek
Ses yahut manzara nakli yoluyla duruşmanın yapılması adabı tekrar düzenlenecek. Duruşma, taraflardan birinin talebi üzerine talep eden tarafın yahut vekilinin, birebir anda ses ve manzara nakledilmesi yoluyla bulundukları noktadan duruşmaya katılmalarına ve metot süreçleri yapabilmelerine karar verebilecek.
Duruşma, tarafların isteği olmak kaydıyla; tanığın, bilirkişinin yahut bilirkişinin; tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri dava ve işlerde ilgililerin tıpkı anda ses ve imaj nakledilmesi yoluyla bulundukları bölgeden dinlenilmesine karar verebilecek.
Duruşma, fiili köstek yahut güvenlik sebebiyle duruşmanın vilayet sonları içinde diğer bir bölgede yapılmasına, yargı etrafı içinde nokta aldığı nahiye adliye duruşması adalet encümeninin tutarlı görüşünü alarak karar verebilecek.
Islahın devri ve biçimine ait yapılan değişiklikle ıslah, tahkikatın sona ermesine kadar yapılabilecek. Yargıtayın bozma kararından yahut ortam adliye duruşmasının kaldırma kararından sonra evrak birinci nokta duruşmasına gönderildiğinde, birinci aşama duruşmasının tahkikata ait bir süreç yapması halinde tahkikat sona erinceye kadar da ıslah yapılabilecek. Fakat bozma kararına uymakla ortaya çıkan türel durum ortadan kaldırılamayacak.
“Toplu Duruşmalarda Tahkikat” başlıklı yeni düzenlemede, dava açılmadan evvel yahut dava açıldıktan sonra talep edilen delil tespiti, ihtiyati haciz ve ihtiyati önlem üzere süreksiz türel müdafaa önlemleri de dahil olmak üzere toplu duruşmanın vazifesine giren dava ve işlerde tüm yargılama aşamaları heyet tarafından tarafına getirilecek ve karara bağlanacak.
Heyet, gayri kanunlardaki kararlar saklı kalmak kaydıyla, iş yahut davanın özelliğine nazaran tahkikatın, tahkikat hakimi olarak görevlendirilen bir üye tarafından yapılmasını kararlaştırabilecek.
Tahkikatın heyetçe yürütüldüğü iş yahut davalarda duruşma lideri, makul birtakım tahkikat süreçlerini yapmak üzere üyelerden birini naip hakim olarak görevlendirebilecek. Duruşma lideri, duruşmanın entegrasyonlu, verimli ve tertipli çalışmasını sağlayacak ve bu yolda münasebetli göreceği tedbirleri alacak.
Kelamlı yargılama aşaması
Duruşma, tahkikatın bittiğini bildirdikten sonra tıpkı duruşmada laflı yargılama aşamasına geçecek. Duruşma, bu durumda taraflardan birinin talebi üzerine iki haftadan az olmamak üzere ertelenecek. Hazır bulunsun yahut bulunmasın kelamlı yargılama için taraflara ayrıyeten davetiye gönderilmeyecek.
Laflı yargılamada kaideleri oluşmuşsa taraf tasarruf prensibi dikkate alınarak Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun, “tarafların duruşmaya gelmemesi, sonuçları ve davanın açılmamış sayılması” başlıklı hususu uygulanacak.
Teklifin 2. kısmı üzerindeki görüşmeler devam ediyor.
Milliyet