Koronavirüsle savaşta en ön cephede yer alan sıhhat çalışanları, herkesin umudu aşı deneylerinde de gönüllülerin birinci sırasında yer aldı. Faz 3 basamağındaki Çin aşısının deneyi için Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden sıhhat çalışanları istekli olurken, öteki 3 aşının denek listesinde de yüklü olarak sıhhat çalışanları var. Cerrahpaşa’daki deneyler için gereksinimin 2 misli müracaat gelirken, deney aşılarının daha evvel virüs bulaşmamış sağlıklı gönüllülerde uygulanacağı öğrenildi.
Gönüllülere uygulanacak Kovid-19 aşılarının detayları ve sürecin işleyişini Milliyet’e anlatan Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Fehmi Tabak, “Aşı deneyine katılacak şahıslar büsbütün gönüllülük aslına dayalı olarak seçilse de büyük kısmını sıhhat çalışanları oluşturacak. Her aşı çalışmasının aşikâr kriter ve yaş dilimleri olduğundan, aşı gönüllülerinin evvelce ve halihazırda Kovid-19 geçirmemiş olması gerekiyor. Bunun için her gönüllüye öncelikle PCR ve antikor testi yapacağız. Çabucak akabinde Kovid-19 geçirmemiş ve halihazırda hastalık bulgusu olmayan gönüllülere aşı yapılacak” dedi.
2 yıl takip
Kamuoyunda Alman aşısı olarak bilinen casus dışında, ABD, ve Çin menşeili 3 aşının da deneylerinin yapılacağını kelamlarına ekleyen Prof. Dr. Tabak, deneyler hakkında şu bilgileri verdi:
“Türkiye’de, Faz 3 basamağındaki 4 farklı Kovid-19 aşısının faal olup olmadığı gönüllüler üzerinde test edilecek. Ekim’in birinci haftasında gönüllüler belirlenen merkezlere davet edilecek. Birinci aşının akabinde 2 hafta ile 1 ay ortasında beklenecek ve sonrasında ikinci doz için gönüllüler tekrar davet edilecek. Gönüllüler ikinci kere aşıya geldiklerinde tekrar kan örneği alıp antikorlarına bakılacak. Bu sayede ne adar antikor oluştuğu anlaşılmış olacak. Aşı olan istekli merkezden ayrılarak olağan ömrüne geri dönecek. Misyonlu sıhhat işçisi her gün gönüllüleri arayıp sıhhat durumlarını not edecek ve yan tesir olup olmadığını soracak. İkinci doz aşıdan sonra gönüllüler 3’üncü, 6’ıncı, 12, 18 ve 24’üncü aylarda kliniğe davet edilip tekrar antikor seviyelerine bakılacak. Aşı olanlar süreç içinde daima olarak telefonla aranarak takip edilecek.
Yarısına plasebo
Gönüllülerin yarısına serum fizyolojik yani plasebo casusu verilecek. Bu sayede aşı yapılanlar ile yapılmayanların toplumdaki hastalığa direnç durumunun istatistikleri çıkartılacak. Şayet aşı yapılanların en az yüzde 50’sinde antikor oluşuyorsa kelam konusu aşı başarılı sayılacak. Çin aşısı için 400, ABD’nin iki aşısı için 120 ve Alman aşısı için de 70 istekli çalışmalarda yer alacak olsa da şu an için başvuranların sayısı bu sayıların iki katı.
Gripten farksız
Kovid-19 Faz-3 deney aşısının grip yahut hepatit aşısından bir farkı bulunmuyor. Tüm aşılar birebir formülle hazırlanıyor.
Toplumsal bağışıklık için 8 yıldan fazla müddet geçmesi gerekiyor. Bu nedenle aşının bulunması çok değerli. Aşı dışında birçok farklı ilaç üzerinde de çalışmalar yapılıyor. Kimi aşı çalışmaları Faz 3’ün yarı basamağını da geçmiş durumda. Optimist bir iddiayla Ocak, Şubat üzere aşılar elimizde olur. Aşıların faal olup, bu pandemiyi tüm dünyada denetim altına alacağına dair umutlu olmamız için birçok neden var.
Hasta olanların yüzde 96-97’sinde immun sistemimiz virüsü zararsız hale getiriyor. Yaklaşık 10 gün sonra bulaştırıcılık ortadan kalkıyor. Virüsün sık mutasyon geçirmemesi de aşı açısından çok kıymetlidir. Sevinmemiz gereken başka detay, Faz 1 ve 2 evrelerinin başarılı halde geçirilmesi, önemli yan tesir bulunmaması.”
Süreç nasıl işliyor?
Kovid-19’a karşı 233 aşı adayı olsa da lakin 27 aşının klinik çalışma basamağında olduğunu belirten Prof. Dr. Tabak, “6 aşı adayı Faz 3 evresinde, 21 aday ise Faz 1 ve 2’ye gelmiş durumda. Aşı yahut bir ilacın geliştirilmesi klinik öncesi çalışmalar ve sonrasında 4 fazda gerçekleşir. Klinik öncesi periyotta hücreler üzerinde ve daha sonra fare ve maymun üzere hayvanlardaki immun karşılığı test edilir. Faz 1 evresinde az sayıda insan üzerinde çalışılır. Bu devir, güvenlik ve doz çalışmalarının yapıldığı periyottur. Faz 2 evresinde aşı yüzlerce kişi üzerinde çalışılır. Daha fazla sayıda şahısta güvenliği ve aktifliği test edilir. FAZ 3 evresinde binlerce kişi üzerinde aşı denenir. Plasebo alanlar ile aşı alanların enfekte olma oranları karşılaştırılır. Aşının Kovid-19’a karşı aktifliği saptanır. Bu evrede aşının daha ender yan tesirleri de belirlenir. Aktif ise kullanım onayının alındığı evredir.” diye konuştu.
‘Yarısına boş aşı yapılacak’
Çin’de üretilen koronavirüs aşısının faz-3 çalışmalarına Türkiye de dahil edildi. Evvelki gün Haccetepe Üniversitesi (HÜ) Tıp Fakültesi’nde istekli üç sıhhat çalışanına birinci aşının uygulanmasının akabinde dün de üniversitede lansman toplantısı gerçekleştirildi. Toplantıda konuşan üniversitenin aşı çalışmalarının yürütülmesinden sorumlu olan Prof. Dr. Murat Akova, Sinovak aşısının Türkiye’de 25 merkezde yapılacağını belirtti.
Toplamda Türkiye’de 13 bin kişiyi hedeflediklerini söyleyen Akova, “Bu 13 bin kişinin birinci basamakta bin 200 şahsı hastalık açısından ön planda ve en yüksek riskli kümesi teşkil eden sıhhat çalışanı olacak. Bu bin 200 kişilik kümesi ikiye böleceğiz. Bu aşı, ‘kör ya da maskelenmiş’ olarak yapılacak. Yani ne aşıyı uygulayan bizler ne de aşının uygulandığı gönüllüler bunu bilmeyecekler. Ancak biz bu kümenin yarısına aşı, yarısına ise boş aşı vereceğiz. Zira gerçek manada bir molekülün tesirli olup olmadığını gösterebilmenin yolu bu. Şu an dünyada Kovid-19’a karşı başarılı olmuş bir aşı yok. O nedenle boş bir aşı ile karşılaştırılıyoruz” dedi.
Istekli kriterleri
Aşı yapılan kümede hastalığa karşı muhafazanın gerçekleşmesi halinde, o vakit bu aşının faal olduğunu da göstermiş olacağını söz eden Akova, “Bin 200 kişilik sıhhat kümesini bir yandan aşılarken, bir etaptan sonra bunu başka gönüllülere de açacağız. Yalnız öbür gönüllülere yaparken 2’ye 1 halinde yapacağız. İki şahsa aşı, bir şahsa boş aşı verilecek biçimde olacak” diye konuştu. Aşı olanların 14 gün sonra bir aşı daha olacaklarını aktaran Akova, 28 ve 42. günlerde gönüllülerin değerlendirileceğini söyledi. Akova, gönüllülük kriterlerini de, “18-60 yaş ortası olmak. Daha evvel Kovid geçirmemiş olmak. Hamilelik planlaması ya da hamilelik durumu olmamalı. Aşı alerjisi bulunmamalı” halinde sıraladı.
Milliyet
