İstanbul’da yaklaşık 35 yıl evvel Bakanlar Konseyi kararı ile ihale sistemiyle 17 bin 395 tane taksi plakası satışa çıkarıldı. Kentin nüfusu yıllar içinde 10 katına çıksa da plaka sayıları daima tıpkı kaldı. Kanunlar çerçevesinde taksi plakası almanın kimi kriterleri var. Bu kapsamda en az beş yıl bu kentte ikamet ediyor olmak gerekiyor. Psikoteknik, uyuşturucu, sıhhat tabibi onaylı sıhhat raporları ve isimli sicil kaydının ak olması kural. Bu dokümanlar İBB Toplu Ulaşım Müdürlüğü’ne yollanıyor. İncelenen evraklarda şayet uygunsuz bir şey tespit edilirse, müracaat reddediliyor. Şayet kriterler sağlanıyorsa onaylanıyor. Daha sonra plaka satın alma süreci gerçekleştiriliyor. Bu süreçte de alıcı, notere bir sefere mahsus yaklaşık 100 bin TL ‘plaka alım vergisi’ ödüyor. Sıhhat raporu ve isimli sicil kaydı taksiyi kullanacak şoförler için de tasdikli. Türkiye’de birden fazla taksici eğitim bile almazken, Avrupa memleketlerinde durum daha farklı. Kaliteli ulaşım ve taksicilik denilince akla gelen Londra başta olmak üzere Berlin ve Paris’te hem taksi sahibi olmak hem de şoförlük yapmak için gerekli kaideleri laf konusu devletlerde işin ehli olan insanlarla konuştuk.
En güçlü test Londra’da
İngiltere’nin başşehri Londra’da taksicilik, doktorluk ve avukatlık kadar saygın meslek. Yedi yıldır black cab (siyah taksi) şoförlüğü ve taksi şoförü eğitmenliği yapan Burhan Yanbolu, sistemi Milliyet’e anlattı. Yanbolu, şunları söyledi:
“Dünyadaki en güçlü taksicilik testleri Londra’da. Kurslara 100 kişi başlar, 10 kişi bitirir. Taksicilik lisansı (yani plaka) alabilmek için The London Knowladge’da bir eğitim görüyorsunuz. 2 bin 400 TL’lik kayıt fiyatı var. İki sene içerisinde 25 bin tane cadde ve yaklaşık 15 bin tane en bilinen ilgili noktaları öğrenmelisiniz. Londra’nın haritasını adeta istikamet halinde hafızanızda çizmeniz, yolları en kısa aralıkta bilmeniz gerekiyor. Hiçbir halde navigasyon kullanılmıyor. Belediye bunları size 320 tane hat formunda veriyor. Bir motosiklet satın alıyorsunuz ve 320 tane hattı dolaşıyorsunuz ve sonra teste tabi tutuluyorsunuz. Bunu geçtikten sonra laflı imtihanlar başlıyor. Teste girdiğinizde davranışınızdan, hitap stiline, kullandığınız lugatlara kadar test yapılıyor. Yaklaşık 3-5 senelik güçlü bir eğitim sonucu lisans alabilirsiniz. Testleri geçtikten sonra Londra Büyük Belediyesi her üç senede bir 2 bin 500 TL karşılığında lisans (plaka) veriyor. Imtihanları bitirdikten sonra aldığınız diploma sizin plakanız oluyor. Bu taksilerde sizden diğer kimse çalışamıyor. Plaka sizde ömür uzunluğu kalıyor, sağlıklı ve iyi bir karakter olduğunuz sürece kullanırsınız. Devredemez ve satamazsınız.”
‘Kavga eden taksicinin plakasına el konuluyor’
Fransa’nın başşehri Paris’te 16 yıldır taksicilik yapan Türk taksici Cumali Öztürk, plakaların valilik aracılığıyla verildiğini belirterek, şöyle devam etti:
“Her sene gereksinime nazaran üzerine ekleme yapılıyor. Şayet devletten parasız plaka almak istiyorsanız, en az 15 yıl bekleme listesine yazılı olmanız gerekiyor. Parasız plaka almadan da bankadan alacağınız krediyle yaklaşık 130 bin euro karşılığında plakaya sahip olursunuz. Lakin plaka, borcu ödeyene kadar bankanın olur. Burada G7 isminde büyük bir firma var. Avrupa’nın en büyük taksi kiralama firması. Plaka kiralıyor, lakin burada çoğunluk şahısların elinde. Aldığınız plakayı 5 yıllık vade boyunca satma bahtınız yok, o yüzden Türkiye’deki üzere fiyatları üzerinde bir oynama yapılamıyor. Taksici olmak için de sabıka kaydı, sıhhat raporları ak olmalı. Üç ay üzere hızlandırılmış bir eğitim alıyorsunuz. Daha sonra beş tane imtihandan geçiyorsunuz. Imtihanın en başında yollar var. Kısa yolları bilmelisiniz. Güvenliğiniz, kanunlar, yükümlü olduğunuz vergiler ve lisan testleri var. İlkyardım kursundan doküman gerekiyor. O testlerden geçmek çok kolay değil. En ahir da otomobilinize valilik, taksi sendikası ve vergi dairesinden üç kişi biniyor. Sorular soruyorlar, Mesela ‘Eyfel’e götüreceksen hem kusurlu sürmeyeceksin, hem en kısa aralıktan gideceksin.’ Bütün bunların ahir taksi kullanıp kullanamayacağın aşikâr oluyor. Arbede ettiğin üzere taksi elinden alınıyor. Teftişler o manada çok sıkı.”
2 bin obje 4 bin caddeyi ezbere bilmek farz
Almanya’nın başşehri Berlin’de Taksiciler Birliği Başkanlığı yapan Ertan Uçar da memleketteki taksicilik sistemini anlattı:
“Taksi plakaları Berlin’de ihale sistemiyle satılmıyor. Rastgele bir hudut yok. Berlin’de plakalar belediyeye bağlı kuruma başvurarak alıyorsunuz. Gerekli süreçleri yaptıysanız Berlin Ticaret Odası’nda sözel ve matematiksel olarak iki kısımdan oluşan imtihanlara girmeniz gerekiyor. Bu imtihanları geçtiğiniz takdirde o plakaya sahip olmayı hak ediyorsunuz. Ama bir otomobiliniz da olsa hesabınızda en az 2 bin 500 euro olması gerekiyor. Şirketinizi berbat günlerde yönetebilmeniz için. Burada plakaların bir şirkete ihale edilme üzere bir durum yok. Almanya’da şayet plakanız varsa otomobilin 180 gün taksi olarak kullanılması lazım. Her iki yılda bir belediyeye bağlı o kuruma gidip plaka ruhsatınızı uzatmanız gerekiyor. Orada kaç otomobiliniz, kaç şoförünüz, kaç gün çalıştıkları, denetimleri var. Taksi şoförü olmak için ise sıhhat denetimleri, sabıka kayıtları üzere rutin süreçlerin yanında en az altı aylık bir kurs süreci var. Bu kursta 2 bin tane obje ve kentteki 4 bin tane caddeyi ezberlemeniz gerekiyor. Yazılı imtihanı verdikten sonra da laflı test başlıyor. Bu testte da üç tane soru soruluyor. Otomobilinizle A noktasından B noktasına bir kişiyi en kısa devir ve en kısa aralıkta götürmeniz gerekiyor. Bunu başaramazsanız taksici olma ehliyeti alamazsınız.”
Milliyet
