Anayasa Mahkemesi Genel Heyeti, durdurulan MİT tırları imgelerini Cumhuriyet gazetesine verdiği savıyla yargılandığı davada “gizli kalması gereken bilgileri açıklamak” hatasından 5 yıl 10 ay mahpus cezası alan ve milletvekilliği düşürülen Enis Berberoğlu’nun, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı ile kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının oy birliğiyle ihlal edildiğine hükmetmişti.
Anayasa Mahkemesinin Resmi Gazetede yayımlanan kararının münasebetinde, yasama dokunulmazlığına ait Anayasanın 83. unsurunun ikinci fıkrasının, milletvekillerinin TBMM’nin kararı olmadıkça tutuklanamayacağı ve yargılanamayacağı teminatına yer verdiği, tıpkı kuralın dördüncü fıkrasının ise tekrar seçilen milletvekili hakkında soruşturma ve kovuşturma yapılmasını TBMM’nin yine dokunulmazlığı kaldırmasına bağladığı belirtildi.
Münasebette, Yargıtay 16. Ceza Dairesinin, temyiz incelemesi için önünde bulunan bir davada, Anayasanın 83. ve süreksiz 20. hususlarına ait yaptığı yorumun, Anayasaya uygun olup olmadığının kıymetlendirilmesi gerektiği tabir edildi.
Milletvekillerinin süreksiz olarak dokunulmazlıklarını kaldıran Anayasanın süreksiz 20. unsurundaki istisnanın, her ceza dava evrakı bakımından değil, Anayasa değişikliğinin kabul edildiği tarihte mevcut yasama dokunulmazlığının kaldırılması taleplerine ait “yasama dokunulamazlığının kaldırılmasına ait dosya” ile sonlu olduğu kaydedilen münasebette şu tespitler yapıldı:
“Böyle bir durumda, yine milletvekili seçilen bir kişi, Anayasanın 83. hususunun dördüncü fıkrası uyarınca yine dokunulmazlık kazandığına ve süreksiz 20. unsurdaki istisna yalnızca 20 Mayıs 2016 tarihine kadar kuralda sayılan mercilere intikal eden yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına ait evraklar bakımından geçerli olduğuna nazaran tekrar milletvekili seçilen müracaatçı da katıldığı seçimlerde milletvekili seçilen öbür milletvekillerinin tabi olduğu genel hukuk rejimine tabi olacaktır. Aksinin kabulü, süreksiz 20. unsurun norm alanının kapsamına girmeyen bir hadiseye uygulanması manasına gelir ve Anayasanın kelamına terslik oluşturur.
Tekrar seçilen milletvekilinin Anayasanın 83. hususunun dördüncü fıkrası uyarınca tekrar dokunulmazlık kazanacağı kuralı temeldir ve geçirliliğini korumaktadır. Anayasanın süreksiz 20. hususunda tekrar seçilen milletvekilinin yasama dokunulmazlığından faydalanmasını engelleyen farklı ve açık bir karar bulunmamaktadır. Bu durumda yapılması gereken istisnanın kapsamını yorum yoluyla genişletmek yahut yorum yoluyla yeni bir istisna getirmek değil, kuralı uygulamaktır.”
“Anayasa koyucunun iradesine alışılmamış bir yorum”
Somut uyuşmazlıkta, genel kural olan 83. hususun dar, istisna olan süreksiz 20. unsurun ise geniş yorumlandığı tabir edilen münasebette, müracaatçının yasama dokunulmazlığını tekrar kazandığının kabul edilmemesinin, hususun kelamıyla çelişen ve anayasa koyucunun iradesine ters bir yorum olduğuna işaret edildi.
Anayasal kurum olan yasama dokunulmazlığının, milletvekillerinin bir pürüzle müsabakadan yasama faaliyetlerine serbestçe katılmalarını sağlamaya yönelik muhafaza düzeneği niteliğinde olduğu belirtilen münasebette, bu nedenle yasama dokunulmazlığının, temsili demokrasinin işleyişi bakımından kıymetli bir fonksiyona sahip olduğu vurgulandı.
Anayasa yargısına hakim olması gereken hak eksenli yaklaşımın yasama dokunulmazlıklarına ait anayasal kuralların yorumlanması için de geçerli olduğunun altı çizilen münasebette, “Bu nedenlerle, yine milletvekili seçilmesine rağmen hükmen tutuklu olarak kovuşturma sürdürülüp infaz evresine geçilerek müracaatçının yasama dokunulmazlığını koruyan Anayasanın 83. unsuru kararına karşıt davranıldığı, hasebiyle Anayasanın 67. hususunda teminat altına alınan seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının ihlal edildiği sonucuna ulaşılmıştır.” denildi.
Kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlali
Müracaatçının 24 Haziran 2018’deki genel seçimlerde yine milletvekili seçilmesi münasebetiyle milletvekili seçildiği tarih prestijiyle tekrar yasama dokunulmazlığından yararlanmaya başladığına dikkat çekilen münasebette, bu nedenle anılan tarihten sonra tutulmaya devam ettirilmesinin Anayasa’nın 83. unsuruyla bağdaşmadığı aktarıldı.
Yüksek Mahkemenin münasebetinde, şunlar kaydedildi:
“Sonuç olarak 24 Haziran 2018 tarihinde yapılan genel seçimlerde yine milletvekili seçilen müracaatçının, buna dayalı tahliye talebi 29 Haziran 2018’den itibaren 20 Eylül 2018’e kadar temel bakımından incelenmemiş ve bu süreç boyunca müracaatçının mahkumiyete bağlı olarak tutulması devam etmiştir. Müracaatçının anılan tarihler ortasında hürriyetinden mahrum bırakılması yasama dokunulmazlığına ait garantilerin yer aldığı Anayasa’nın 83. unsuruyla bağdaşmamaktadır. Açıklanan münasebetlerle müracaatçının Anayasanın 19. hususunda düzenlenen kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.”
Karar yine yargılama için İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesine gönderildi
Münasebette, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için tekrar yargılama yapılmasında hukuksal fayda bulunduğu belirtildi.
Bu nedenle tekrar yargılama yapılmak üzere kararın bir örneğinin İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesine gönderilmesine karar verildiği aktarılan münasebette, “İlk derece mahkemesince yapılması gereken birinci iş Yargıtayın onama kararına bağlı sonuçların geri alınması emeliyle tekrar yargılama kararı verdikten sonra müracaatçı hakkında yargılamanın durmasına karar vermekten ibarettir.” denildi.
Yargılama sürecinde neler yaşanmıştı?
Enis Berberoğlu, durdurulan MİT tırları manzaralarını eski Cumhuriyet Gazetesi Genel Yayın Direktörü Can Dündar’a verdiği argümanıyla İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesinde yargılandı. Mahkeme Berberoğlu’nu, “devletin güvenliği yahut iç yahut dış siyasal faydaları bakımından niteliği prestijiyle bilinmeyen kalması gereken bilgileri siyasal yahut askeri casusluk niyetiyle açıklamak” kabahatinden 25 yıl mahpus cezasına çarptırdı ve tutukladı.
Dava evrakı, itiraz üzerine İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 2. Ceza Dairesine geldi. Daire, lokal mahkemenin kararını asıldan bozarak belgeyi İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesine gönderdi. İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi ise İstinaf Mahkemesinin bozma kararını tarz ve yasaya ters bularak, belgeyi iade etti.
İstinaf, “casusluk” değil, “gizli bilgileri açıklamak” hatası dedi
Belgeyi tekrar ele alan İstinaf Mahkemesi, bu defa Enis Berberoğlu’na “casusluk” cürmünden değil, “devletin güvenliği, iç yahut dış siyasal faydaları bakımından niteliği prestijiyle saklı kalması gereken bilgileri açıklamak” cürmünden 5 yıl 10 ay mahpus cezası verdi ve tutukluluğunun devamına hükmetti.
Bu kararı İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Savcısı temyiz etti. Savcılık, Berberoğlu’nun “casusluk” cürmünden cezalandırılması talepli temyiz dilekçesini Yargıtaya gönderdi. Dilekçede, Berberoğlu’nun, “devletin güvenliği yahut iç yahut dış siyasal faydaları bakımından niteliği prestijiyle kapalı kalması gereken bilgileri siyasal yahut askeri casusluk niyetiyle açıklama” hatasından cezalandırılması talep edildi.
Temyiz süreci devam ederken tekrar milletvekili seçildi
Enis Berberoğlu, evrakın temyiz incelemesi devam ederken, 24 Haziran 2018 seçimlerinde aday oldu ve tekrar milletvekili seçildi.
Berberoğlu’nun avukatları, tekrar milletvekili seçilmesi nedeniyle yargılamanın durdurulmasına ve tahliyesine karar verilmesini talep etti.
Lakin belgenin temyiz incelemesini yapan Yargıtay 16. Ceza Dairesi, 19 Temmuz 2018’de bu talebi reddetti, tekrar seçilen Enis Berberoğlu’nun yasama dokunulmazlığından yararlanamayacağına ve yargılamaya devam edilmesi gerektiğine karar verdi. Buna yapılan itiraz da 17. Ceza Dairesince 10 Eylül 2018’de reddedildi.
Yargıtay 20 Eylül 2018’de onamıştı
Yargıtay 16. Ceza Dairesi, Berberoğlu’na, “gizli kalması gereken bilgileri açıklamak” kabahatinden verilen 5 yıl 10 ay mahpus cezasını 20 Eylül 2018’de onadı, milletvekilliği sona erinceye kadar cezasının infazının durdurulmasına ve salıverilmesine karar verdi. Bu karar üzerine Berberoğlu, tıpkı gün cezaevinden tahliye edildi.
4 Haziran 2020’de TBMM’de okundu
CHP’li Berberoğlu hakkında verilen ve Yargıtay tarafından onanarak mutlaklaşan cezaya ait Cumhurbaşkanlığı tezkeresi, TBMM Genel Heyetinde 4 Haziran 2020’de okundu. Anayasa mucibince, Genel Heyette okunan tezkerenin akabinde Berberoğlu’nun milletvekilliği düştü.
Berberoğlu, milletvekilliğinin düşürülmesinin sonraki günü tekrar cezaevine gönderildi. Enis Berberoğlu, “Kovid 19” tedbirleri kapsamında müsaadeli olarak birebir gün cezaevinden çıkarıldı.
Milliyet