Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) milletvekilliği düşürülen Enis Berberoğlu hakkında verdiği “hak ihlâli” kararına karşın mahallî mahkemenin yine yargılama yapılmasına yer olmadığına hükmetmesinin akabinde yapılan tartışmalar, gözleri AYM’nin daha evvel hem iktidar hem de muhalefet tarafından eleştirilen kararlarına çevirdi. 2012 yılından itibaren kişisel müracaatları kabul etmeye başlayan AYM’nin son 8 yılda hükümetin aldığı birçok idari karara, yaptığı yasa değişikliklerine yönelik iptal kararları ile siyasetçi, gazeteci, aktivist ve akademisyenlerden oluşan pek çok kıymetli isim hakkında verdiği “hak ihlâli” kararları iktidarın tenkitlerine neden oldu. AYM’nin, 2015 yılında imam nikahı kıymak için resmi nikah kuralını kaldıran; 2018 seçimlerinden evvel seçim ittifakı yasasını anayasaya uygun bularak “mühürsüz oy” tartışmasını başlatan; çoklu baro düzenlemesini anayasaya uygun bulan ve infaz düzenlemesi için Meclis’te nitelikli çoğunluk gerekmediğine ait kararları ise muhalefetten reaksiyon topladı.
AYM’nin Berberoğlu kararı ve akabinde yaşanan gelişmeler, geçmişte yüksek mahkeme tarafından verilen ve farklı siyasi aktörlerin vakit zaman ağır tenkitlerine neden olan pek çok kararını akıllara getirdi. Mahkemenin, “kesin” nitelikli kararlarının Berberoğlu davasındakine misal biçimde uygulanmadığı örnekler de bilhassa muhalefet kanadının önemli reaksiyonlarına neden oldu.
Muhalefet de reaksiyon gösterdi
AYM’nin, 2015 yılında imam nikahı kıymak için resmi nikah kuralını kaldıran; 2018 seçimlerinden evvel seçim ittifakı yasasını anayasaya uygun bularak “mühürsüz oy” tartışmasını başlatan; çoklu baro düzenlemesini anayasaya uygun bulan ve cezaevlerindeki 100 bin tutuklu ve mahkumun tahliye edilmesini sağlayan infaz yasasının hal istikametinden iptalini reddeden kararları da muhalefetten reaksiyon topladı.
Tazminat kazandığı evraktan tutuklandı: Son 3 yıllık süreçte Berberoğlu kararının akabinde yaşananlara emsal formda AYM kararlarının uygulanmadığı iki örnek hadise daha tekrar gündeme geldi. Aralık 2017’de periyodun HDP Sözcüsü ve Kars Milletvekili olan Ayhan Bilgen’in 2014 yılında yaşanan Kobani vakaları nedeniyle tutuklanmasının akabinde AYM’ye yaptığı ferdî müracaattan “hak ihlâli” kararı çıktı ve Bilgen’e 20 bin TL manevi tazminat ödenmesine hükmedildi. Lakin 31 Mart seçimlerinde Kars Belediye Lideri seçilen Bilgen, birebir belgeden başlatılan soruşturma kapsamında geçtiğimiz ay tekrar tutuklandı.
Alpay ve Altan kararı: 15 Temmuz darbe teşebbüsünün akabinde “FETÖ üyesi olmak” cürmünden tutuklanan eski Vakit Gazetesi Müellifi Şahin Alpay ve “Türkiye Cumhuriyeti hükümetini ortadan kaldırmaya teşebbüs etmek ve terör örgütüne üye olmak” hatalarından tutuklanan muharrir Mehmet Altan’ın kişisel müracaatına ait AYM Ocak 2018’de hak ihlâli kararı verdi. AYM’nin kararına karşın mahallî mahkeme, sanıkların tutukluluk halinde direndi. Bir üst mahkemeye yapılan itiraz da reddedilince husus tekrar AYM’nin gündemine gelirken; yüksek mahkeme Mart 2018’de Alpay’a 20 bin TL tazminat ödenmesine hükmetti. AYM kararına karşın lokal mahkeme tarafından tahliye edilmeyen ve yargılama sonunda beraat eden Mehmet Altan için ise Şubat 2020’de 30 bin TL tazminat ödenmesine karar verildi.
‘Karara uyarız fakat hürmet duymuyorum’
2007 Nisan’ında Abdullah Gül’ün cumhurbaşkanı seçilmesinin “367” kararıyla engellenmesi; 2008’de açılan AK Parti Kapatma Davası’nın, “hazine kesintisi” ile sonuçlanması, üniversitelerde başörtüsü serbestisi getiren yasa değişikliğinin iptali üzere kararlar, 2010 öncesi AYM’nin büyük tartışmalara neden olan kararlarıydı. 2010’daki referandumda kabul edilen anayasa değişikliğiyle AYM’nin üye sayısı, misyon müddetlerinde değişikliğe gidilmişti. 2012’den itibaren de AYM’ye ferdi müracaat hakkı uygulamaya geçmişti. O tarihten sonra da AYM’nin kararlarıyla ilgili hem iktidar hem de muhalefet kanadından tenkitler gelmeye devam etti.
Twitter kararı: 2014 Seyahat hadiseleri ve 17/25 Aralık operasyonlarının akabinde o periyot Ulaştırma Bakanlığı’na bağlı olan Telekomünikasyon Bağlantı Başkanlığı (TİB) mahallî mahkeme kararlarını münasebet gösterip Twitter’a erişimi engelledi. Husus AYM’ye taşınırken Yüksek Mahkeme alınan idari kararın “ifade özgürlüğünün ihlâli” manasına geldiğine hükmetti. Karara birinci reaksiyon periyodun Başbakanı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’dan “AYM’nin verdiği karara uymak mecburiliği olması hasebiyle bu karara uyarız. Lakin hürmet duymuyorum” sözleriyle geldi.
“Uymuyorum, hürmet da duymuyorum”: AYM, 2016’da bu sefer MİT TIR’larına ait haberleri nedeniyle “casusluk iddiasıyla” tutuklanan periyodun Cumhuriyet Gazetesi Genel Yayın Direktörü Can Dündar ile Ankara Temsilcisi Fazilet Gül hakkında verdiği “hak ihlâli” kararıyla Erdoğan’ın tenkitlerine maruz kaldı. Kararın akabinde Dündar ve Gül tahliye edilirken, Erdoğan yansısını “Bana nazaran medyanın sınırsız özgürlüğü olamaz. Ben AYM’nin verdiği karara yalnızca sessiz kalırım ancak onu kabul etmek durumunda değilim. Verdiği karara uymuyorum, hürmet da duymuyorum” kelamlarıyla lisana getirdi.
“Barış bildirisi” kararı: 2016’da bin 128 akademisyen, “Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki sokağa çıkma yasakları ve operasyonlar”ı eleştirdiği “Barış için akademisyenler bildirisi”ni yayımladı. Erdoğan, yayımlanan bildiride imzası olan akademisyenlere sert reaksiyon göstererek “ilgili kurumları gereğini yapmaya” çağırdı. Kimi akademisyenler terör örgütü propagandası yapmak hatalarından gözaltına alınırken bir birden fazla da haklarında açılan idari soruşturmalarla üniversitelerinden atıldı. AYM’nin mevzuyla ilgili ferdi müracaatlar sonucu verdiği “hak ihlâli” kararına da AK Parti ve MHP’li pek çok isimden reaksiyon geldi. YÖK de AYM’nin kararına karşı üniversitelerden reaksiyon açıklaması istemişti.
Soylu’dan sert çıkış: 676 sayılı OHAL KHK’sı ile getirilen “güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması” düzenlemesi, CHP tarafından AYM’ye götürüldü. AYM, düzenlemeyi “özel hayatın gizliliğine” karşıtlık gerekçesiyle iptal etti. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu reaksiyonunu “Sevgili AYM Lideri, size söylüyorum. Şehit cenazelerindeki 1 yaşındaki çocukların gözyaşlarını ben yaşıyorum. Anne ve babalarla biz konuşuyoruz. ‘Cumhurbaşkanımıza selamlarımızı söyleyin, biz ona inanıyoruz’ diyen anne babaların itimatı biz sorumluluğumuza alıyoruz. Canı yanan biziz” kelamlarıyla gösterdi. AYM, 5 ay sonra bu defa 2911 sayılı Toplantı ve Şov Yürüyüşleri Kanunu’nda yapılan değişiklikle şehirlerarası karayollarında şov yürüyüşlerini yasaklayan yasa unsurunu iptal etti. Soylu yeniden AYM Lideri Zühtü Arslan’a seslenerek, “Bisikletinle işe git gel bakalım. Özgürüz ya. Büsbütün her şey güvenlik altında, haydi git. Niçin polis muhafazası alıyorsun, niçin eskortlarla geziyorsunuz” dedi. Soylu’nun bildirisinin akabinde AYM Üyesi Engin Yıldırım, Twitter’dan bisikletli iki fotoğrafını paylaşarak “Bisiklet maceram 2020-1992” iletisini paylaştı.
Milliyet