TBMM Sarsıntılara Karşı Alınabilecek Tedbirleri Araştırma Komitesi, AK Parti Sakarya Milletvekili Recep Uncuoğlu başkanlığında toplandı.
Bakan Kurum, kurulda sunum yaptı.
Türkiye’nin yüzde 66’sının sarsıntı riskli alanlarda yer aldığını, son bir asırda 90 bin vatandaşın sarsıntılarda hayatını kaybettiğini belirten Kurum, bugün prestijiyle bakıldığında; nüfusun yüzde 70’inin ve büyük sanayi tesislerinin yüzde 75’inin sarsıntı tehlikesi altında olduğunu söylemenin mümkün olduğunu belirtti.
Meydana getirdiği hasar ve can kaybı açısından yüzde 61’lik bir oranla zelzele afetinin, Türkiye’de yaşanan afetler içerisinde birinci sırada yer aldığını, bundan sonra heyelanlar ve taşkınların geldiğini vurgulayan Kurum, Kandilli Rasathanesi bilgilerine nazaran, Türkiye’de ortalama 18 ayda bir 6,0 ile 6,9 büyüklüğünde zelzelenin meydana geldiğini söyledi.
Kurum, son 100 yılda Adana, Erzurum, Varto, Bingöl, Tokat, Erzincan, Van, Kütahya ve Afyonkarahisar Dinar, Elazığ ve İzmir zelzelelerinin yaşandığını anımsatarak, “Hele hele 17 Ağustos’ta, yüzyılın sarsıntısını yaşadık. 18 bin canımızı kaybettik. Ben bu vesileyle tüm zelzele ve afetlerde hayatını kaybeden vatandaşlarımıza Allah’tan rahmet diliyorum.1509 İstanbul sarsıntısı kayıtlarda ‘küçük kıyamet’ olarak geçmektedir. Anadolu coğrafyası, maalesef ‘küçük kıyamet’ten ‘büyük İstanbul depremine’ gerçek yol almaktadır. Son 60 yıllık istatistiklere bakıldığında; doğal afetlerin ülkemizde neden olduğu direkt ve dolaylı ekonomik kayıpların, bugünkü gayrisafi ulusal hasılanın yüzde 3’ü kadar olduğu görülmektedir.” diye konuştu.
Kocaeli Zelzelesi sonrasında ekonomik kayıplara ait milyar dolarlar mertebesinde maliyetler ortaya konulduğunu tabir eden Kurum, zelzeleler sonrasında yaşananları anlattı.
“Depremle uğraş terörle çaba kadar önemlidir”
Dünya genelinde ve Türkiye’de gördükleri iyi uygulamaların afet risk idaresinin çok paydaşlı, çok iştirakli, çok güçlü sistemlerle muvaffakiyete ulaştığını kendilerine gösterdiğini anlatan Kurum, şöyle devam etti:
“Kesin tahlil, idare değil yönetişimdedir, başka ayrı değil birlikte yönetmektedir, ortak akıldadır, ortak harekettedir. Biz diyoruz ki kentlerimizi sarsıntıya karşı hazırlamanın iki temel yolu vardır: Birincisi mevcut yapı stokunun iyileştirilmesi, güçlendirilmesidir. İkincisi ise yapı üretim sürecinin denetlenmesidir. Birincisi, mevcut olumsuzluğu azaltırken, ikincisi geleceği kazanmakla ilgilidir. Biz bakanlık olarak her iki yolu da önemsiyor, her ikisine de eşit kıymet veriyoruz, çalışmalarımızı da bu iki başlıkta şekillendiriyoruz. Siz değerli vekillerimize de şunu söylüyoruz. Biz bakanlık olarak, sarsıntıyla çabayı yalnızca bir istikbal gayreti olarak değil, dahası istiklal gayreti olarak görüyoruz. Sarsıntıyla uğraş terörle gayret kadar değerlidir. Bir ulusal güvenlik sıkıntısıdır. Hatta terörün ve savaşların bile bu millete yapamadığını, maalesef sarsıntı yapabilir diyoruz.”
Bu sebepten, bu sıkıntıyı bir kurtuluş savaşı olarak görmenin herkesin asli görevi olduğunu söz eden Kurum, zira milletin canından daha kutsal bir şeyin olmadığını söyledi.
Kurum, “Bugün ülkemizde 17 milyon bina var. 28,6 milyon konut var. Yaklaşık 6,7 milyonu riskli. Bunun da yaklaşık 1,5 milyonunun acil dönüşüme girmesi gerekiyor. Tekrar zelzelenin merkezi olan İstanbul’da 1,2 milyon bina ve 6,1 milyon konut, 1,1 milyon iş yeri bulunuyor. İstanbul’umuzda da riskli 1,5 milyon konut var. Bunlardan da 300 binini çok acil bir biçimde, el birliğiyle dönüştürmemiz gerekiyor.” dedi.
“Kentsel dönüşüm kapsamında bugüne kadar 16,5 milyar lira kaynak kullandık”
Türkiye’de kentsel dönüşüm çalışmalarına değinen Kurum, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Cumhurbaşkanımızın, 2012 yılında, her türlü siyasi bedeli göze alarak İstanbul’dan başlattığı kentsel dönüşüm seferberliğimizi; ‘Türkiye’nin Her Yerinde Kentsel Dönüşüm’ amacıyla daha da hızlandırdık. Temel unsurlarımız; yerinde, istekli ve süratli dönüşüm. Her yıl 300 bin konut olmak üzere acil dönüşmesi gereken 1,5 milyon konutun dönüşümünü 5 yıl içinde bitireceğiz. Şu an 81 vilayetimizde, 922 ilçemizde riskli yapı, riskli alan ve yenileme çalışmalarımız kapsamında 1 milyon 500 bin konutun dönüşümünü tamamladık. Kentsel dönüşüm kapsamında bugüne kadar 16,5 milyar lira kaynak kullandık. Öbür taraftan TOKİ Başkanlığımızla 19 yıl içinde 180 milyar lira yatırımla 1 milyon konut ve 21 bin 764 toplumsal donatı ürettik. Toplamda kentsel dönüşüm ve toplumsal konut manasında 2,5 milyon konutu vatandaşlarımıza teslim ettik. Bu da 10 milyon vatandaşımızın can ve mal güvenliğini teminat altına almak demek. Şu anda da alanda, ülke genelinde yatırım bedeli 81 milyar lira olan 272 bin 261 toplumsal konut ve kentsel dönüşüm konutumuzun inşası devam ediyor. Son iki yıl içinde de toplam 80 bin konutun teslimini yaptık.
Yeniden 67 vilayet ve 140 projede başlatılan 50 bin toplumsal konutun ve 81 vilayette 262 başka projede yaptığımız 100 bin toplumsal konutun inşaatları süratle devam ediyor. Evvelce, 90’lardan evvel, bilhassa inşaat mühendislerinin çok kullandıkları bir kavram vardı. Yapılan binalar için kâfi ölçüde ‘yapı polisi’ atanmalı denirdi. İşte biz yapı kontrol sistemimizle 2001 yılından bugüne kadar 800 bin binamızı denetledik. Bu binalarda yaklaşık 6,1 milyon bağımsız kısım var. Hala 400 bin binanın kontrolüne ise devam ediyoruz. Şu ana kadar kamu ve özel dal eliyle yapılan kentsel dönüşümle, TOKİ konutlarımızla ve yapı kontrol sistemimizle ülkemizdeki binaların yüzde 55’ini inançlı hale getirdik, 45 milyondan fazla vatandaşımızı garanti altına aldık.”
“Bundan bu türlü inşa edilen bütün yapıların kimlik kartı olacak”
Kentsel dönüşümün önündeki tüm manileri ortadan kaldırmak için geçtiğimiz 2 yıl içerisinde; tüm siyasi partilerin ortak mutabakatıyla yasal düzenlemeler yaptıklarını anımsatan Kurum, bu düzenlemeleri anlattı.
Kurum, bundan bu türlü inşa edilen bütün yapıların kimlik kartı olacağını söyledi. 2021 yılının ikinci yarısından itibaren uygulamaya başlayacakları Bina Kimlik Sistemi (BKS) ile tamamlanan her yapıya sertifika niteliğinde QR kodu ve elektronik etiket verileceklerini belirten Kurum, “Teknolojik bir levha halinde binaya monte edilecek sertifika sayesinde o binanın teknik bilgilerine rahatlıkla ulaşılabilecek. Bina Kimlik Sistemine dahil olan binalarda yapı kontrolü daha kolay gerçekleştirilecek. Binada müsaadesiz yapılmak istenen değişiklikler engellenecek ve bu sayede mimari kirliliğin önüne geçilmiş olacak.” dedi.
Murat Kurum, binaya yerleştirilecek elektronik etiket sayesinde bina bilgilerine 50 metre aralıktan dahi ulaşılabileceklerini vurgulayarak, şunları söyledi:
“Böylece yangın ve sarsıntı üzere afet anlarında bina kat planları, yapının genel bilgileri ve yapıda ikamet eden vatandaş bilgilerine çok kısa müddette erişilebilecek. Bina kimlik sistemiyle binalarda kullanılan gereç bilgilerinin depolanarak inşaat bölümünün faydalanabileceği bir bilgi havuzu oluşturulmasını da hedefliyoruz. Bu sayede binayı satın alacak ya da kiralayacak vatandaşların evvelce bina hakkında genel bilgilere erişmesi sağlanmış olacak.
Bu yılın sonuna kadar 100 bin binanın bu sisteme geçmesini sağlayacağız. Bina kimlik sistemi hem sarsıntıyla uğraş de kıymetli bir kilometre taşı olacak hem de yurt içinde ve yurt dışında gayrimenkul bölümümüze olan itimadı tazeleyecek, ülkemize katma kıymet sağlayan yenilikçi bir eser olacaktır. Nisan ayı içerisinde; bakanlıklarımız, özel dalımız ve lokal yönetimlerimizle birlikte, sarsıntı dönüşümü ile ilgili çok değerli olan bu projemizi milletimizle paylaşacağız.”
Elazığ’da incelemelerde bulunduğunu söz eden Kurum, şöyle devam etti:
“Elazığ zelzelesini; olay yerine intikal, arama kurtarma, enkaz kaldırma, hasar tespit, vatandaşlarımızın tahliyesi, yeni konut yer tespiti ve inşaat çalışmalarının süratlice başlaması manasında bir milat olarak görmemiz gerektiğini, siz kıymetli milletvekillerimize bilhassa söz etmek istiyorum.Yine Elazığ zelzelesi; insan ve ekipman manasında Türkiye’nin en büyük kurtarma, lojistik ve inşa operasyonu olmuştur. Birinci andan itibaren, tüm bakanlıklar olarak, yaraları sarmak için ağır bir uğraş içerisinde olduk. Devletimizin her türlü maddi imkanını seferber ettik.”
Kurum, Elazığ ve Malatya sarsıntısı sonrasında yapılan çalışmaları anlatarak, şu anda Elazığ’da, Cumhuriyet tarihinin en büyük, en kapsamlı, en süratli zelzele dönüşümünü gerçekleştirdiklerini söz etti.
İzmir sarsıntısı sonrası yapılan çalışmaları da anlatan Kurum, “Depremden çabucak sonra süratli bir formda hasar tespit çalışmalarımızı tamamladık. İzmir tarihinin en büyük kentsel dönüşümünü vatandaşlarımızın isteği çerçevesinde yerinde ve süratli bir biçimde başlattık. TOKİ eliyle toplam 5 bin konut inşa ediyoruz. İzmir sarsıntısından en çok Bayraklı ilçesi Adalet, Salhane, Manavkuyu ve Mansuroğlu mahalleleri etkilenmiştir. Bu mahallelerde 75 bin 400 metrekarelik 7 alanda yerinde dönüşüm uygulamaları gerçekleştiriyoruz.” diye konuştu.
İstanbul’da kentsel dönüşüm çalışmalarına değinen Kurum, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Kuzey Anadolu Fay çizgisi nedeniyle İstanbul’da en az 7 azamî 7,5 büyüklüğünde bir zelzelenin olacağını bugün artık bilim topluluğumuz başta olmak üzere herkes söz ediyor ve en çok Avrupa yakasının kıyı bölümlerinin etkileneceğine dair de bilimsel bilgiler var. Bilhassa birlikte çalıştığımız bilim insanları bize, ‘Marmara kıyı şeridinde bulunan 17 ilçenin de tsunamiden etkilenmesi üzere bir görüntü olabilir’ diyorlar. Birtakım bilim insanları, ortaya zelzele modelleri koyuyorlar. Kırılmanın başlangıç noktası ve kırılma tarafının ehemmiyeti çok büyük. Birinci mümkünlük kırılmanın batıdan başlayıp doğuya hakikat, ikinci mümkünlük kırılmanın ortadan başlayıp iki tarafa gerçek olması.
Üçüncü mümkünlük da kırılmanın doğudan başlayıp batıya hakikat ilerlemesi varsayımlarına dayanıyor. Buna nazaran hesaplamalar yapılıyor. Oluşacak hasar ve kayıplar maalesef her koşul altında trajik. Yeniden, birlikte çalışma yaptığımız iyimser hocalarımız bize, ‘İstanbul kıyılarında büyük bir tansiyon birikmesi var. Şanslı isek, biriken bu tansiyon birden fazla küçük sarsıntıyla dağılır ve ortadan kalkar’ diyorlar. Hasılıkelam zelzeleden tsunamiye, İstanbul’un jeolojik ve jeofizik durumundan binalardaki mühendislik uygulamalarının yeterliliğine kadar her alanda, muhtemel İstanbul sarsıntısına çalışıyoruz. Bugün medeniyetimizin başşehri İstanbul’umuz; acil durum sinyali veriyor. İstanbul’un bilhassa eski yerleşimleri; göç nedeniyle kontrolsüz yapılmış, ‘ben yaptım oldu müteahhitliğinin ve ‘başımı sokacak bir yerim olsun’ psikolojisinin bir sonucu oluşan mühendislik hizmeti almamış yapılardan müteşekkil yerlerdir. ‘Az önce İstanbul’un kıyı kentlerini vuracak dediniz, artık de İstanbul’un her yeri riskli diyorsunuz’ diyebilirsiniz. Bakın bunun en son örneğini İzmir’de gördük. Zelzele 6,8 büyüklüğünde Sisam’da oldu, 70 kilometre uzakta yer sıkıntıları ve bina sıkıntıları nedeniyle 500 tane binada ağır ve orta hasar oluştu Bayraklı ve etrafında. Demek ki bir kentte sarsıntı riskleri hesaplanırken fay çizgisine uzaklık avantaj olsa da iç bölümlerdeki yapıların durumu ve yerleri de çok çok değerli. Lakin alışılmış ki faya yakınlığı itibariyle Avrupa yakasında Silivri, Büyükçekmece, Küçükçekmece, Bakırköy, Zeytinburnu, Fatih; Anadolu Yakası’nda ise Maltepe, Kadıköy’ün kıyıları, Kartal, Tuzla hepsinden daha külfetli.”
Milliyet