Ulusal bayram ve genel tatil günleri ‘Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’da belirtilmiştir. Buna nazaran; cumhuriyetin duyuru edildiği 29 Ekim günü ulusal bayram olup, 23 Nisan günü Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı, 30 Ağustos Zafer Bayramı, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, 1 Ocak yılbaşı, 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü ve 15 Temmuz Demokrasi ve Ulusal Birlik Günü genel tatildir.
Kurban Bayramı’nın son günü olan bugün de dahil tüm bayram boyunca birçok kişi çalıştı ve çalışmaya da devam ediyor. Bilhassa hizmet bölümünde çalışan ve yoğunluğun tatil periyodunda arttığı dallarda bayramı tatil yaparak geçirmek neredeyse imkânsızlaşıyor. Bu dalların başında mağazacılık, perakende satış ve turizm geliyor.
Yazılı onay lazım
Çalışanların aklında çoklukla tıpkı soru bulunuyor. Patron bayramlarda çalışmaya zorlayabilir mi? İş Kanunu’na nazaran çalışanların bayram tatillerinde müsaade kullanmaları bir mecburilik değil. Kanun, yapılan işlerin niteliğinin farklı olabileceğini, bayramlarda çalışmanın bir mecburilik olabileceğini düşünerek bayram çalışmalarını özgür bırakmıştır.
Ama çalışanların bayramlarda çalıştırılabilmeleri lakin kendilerinin verdikleri onaya bağlı tutulmuş durumda. Patronlar bu onayı işçiyi çalışmaya başlatmadan evvel imzaladıkları kontratlarla alabilecekleri üzere, her bir bayram için farklı ayrı da alabilirler.
Onayın yazılı olarak alınması gerekmekte. Çalışanın onayının alınmadan bayramda çalışmaya zorlanması, çalışan lehine haklı fesih nedeni oluşturacak, çalışan iş kontratını feshederek kıdem tazminatını alabilecektir.
Olağan fiyata ek
Bahsedilen durumdan, çalışanın onay verdikten sonra karşılıksız çalıştığı üzere bir sonuç çıkarılmamalı. Çalışanlar bayramlarda çalışmadan o günlerin fiyatına hak kazanırlar. Kanun bayramda çalışanlar için ise, bu şahısların olağan fiyatına ek olarak çalıştığı müddetlerin fiyatının ayrıyeten ödeneceğini öngörmüş, tatil yapmayarak çalıştıklarından, çalışılan her gün için o günün fiyatının, çalışılmadan kazanılacak fiyata ekleneceğini belirtmiştir.
Yani bir kişi bayram tatili olan 4.5 gün boyunca çalışmaya devam ederse 9 günlük fiyata hak kazanmış oluyor. Kişinin o günlerde kaç saat çalıştığı da değerli olmayıp çalışanın bir saat dahi bayramda çalıştırılması, bayram tatili hakkının kullandırılmaması olarak kabul edildiğinden o günün fiyatı tam olarak yansıtılıyor.
Çocuk ve genç çalıştırılamaz
İş Kanunu’nun çalışan çocuk ve gençleri esirgeyici kararlarından biri de bayramda her ne biçimde olursa olsun çalıştırılmamalarıdır. Genel olarak 14 yaşını tamamlamış, ilköğretimi bitirmiş lakin 15 yaşını doldurmamış çalışanlar “çocuk işçi” olarak tanımlanıyor. 15 yaşını tamamlamış, 18 yaşını bitirmemiş olanlar da “genç işçi” olarak kabul ediliyor. İşte bu çocuk ve gençlerin bayramda çalıştırılmaları kelam konusu değil. Bununla birlikte, çalışmasalar bile fiyatları patronlarınca tam olarak ödenecek.
Hafta tatili ve bayram tıpkı günse
Bayram tatilinin personelin hafta tatili gününe rastlaması halinde, çalışana ayrıyeten bir bayram tatili fiyatı ödenmiyor, personel çalışmaksızın yalnızca bir günlük fiyatına hak kazanıyor. Lakin çalışanın hafta tatilinde çalıştırılması yasak olduğundan, üsttekinin bilakis bayram olsa da, personel onay vermiş bulunsa da çalıştırılmaması gerekiyor. Patronun tersine bir davranışı idari para cezası ile müsabakasına sebep olabilecektir. Hasebiyle personel hafta tatiline rastlayan bayram günü çalıştırılırsa, çalışmasının karşılığında yalnızca ek bir günlük fiyat değil, o gün hukuka karşıt hafta tatili çalışması kabul edilerek ek bir buçuk günlük fiyata hak kazanacaktır.
Bayramda tatil yapan çalışanlar, bayram tatillerinin önlerinde yahut sonlarında bulunan günleri de tatillerine eklemek ve bayramı uzun bir dinlenme devrine çevirmek istemekteler. Bu durumda olan personeller içinse patronun elinde iki araç bulunuyor.
Patronun tercihi
Bunlardan birincisi daha evvelki yazımda belirttiğim telafi çalışması. Telafi çalışmasında patron ulusal bayram ile hafta tatili ortasındaki yarım, bir, bir buçuk işgününü tatil edebilmekte bunun karşılığında çalışanların başka haftalarda günlük çalışmalarının üzerinde çalışmalarını talep edebilmektedir. Telafi çalışması personellerin onayını gerektirmediğinden patronlar koşullar oluştuğunda direkt bu yola başvurabiliyor. İşyeri ulusal bayram nedeniyle tatil edildikten sonra, 4 ay içinde emekçilere telafi çalışması yaptırılabiliyor. Ancak burada dikkat edilmesi gereken şey, telafi çalışma müddetinin günde 3 saatten fazla olamayacağı ve çalışanların her hâlükârda günde 11 saatten fazla çalıştırılmaması gerektiği.
Patronun elindeki ikinci yol ise kanunda yapılan değişiklikle yıllık fiyatlı müsaadenin günlük olarak kullandırılabilmesinin önünün açılması. Artık patronlar bir kesimi 10 günden az olmamak kuralıyla yıllık fiyatlı müsaadeleri istenilen kadar kesime bölerek kullandırabildiklerinden, bayram öncesi ve sonrası devirler için çalışanın yıllık fiyatlı müsaade müddetlerini kullanmasını talep edebilecekler. İki uygulamadan hangisinin tercih edileceği ise patronun yaptığı işe nazaran tespit edeceği bir durum. Yıllık müsaade kullanımında yalnızca tatil olmayan günlerin karşılığı yıllık müsaadeden düşürülecek, bayram günlerinin müsaadeleri ise yıllık müsaadeden düşürülmeyecektir.
Milliyet
