MERT İNAN İstanbul – Pandemide en ağır tablonun yaşandığı Türkiye’de, artan olay, vefat sayılarına paralel olarak aşı, PCR ve antikor testlerinin güvenilirliğine ait dedikodular adeta havada uçuyor. Üçüncü dalga ile birlikte en çok merak edilen bahislerin başında ise PCR ve antikor testlerinin doğruluk hissesi ile aşının aktifliği geliyor.
İstanbul Tıp Fakültesi Hastanesi Tıbbi Mikrobiyoloji Ana Bilim Kısmı ve Viroloji ve Temel İmmünoloji Bilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Ali Ağaçfidan merak edilenleri Milliyet’e anlattı. Son vakitlerde PCR ve antikor testlerine yönelik oluşan kuşkulara ait konuşan Prof. Dr. Ağaçfidan, “Klinik kuşkuyla başvuranlarda PCR testlerimiz çok yüksek oranda doğruluk hissesi ile çalışıyor. Yanlışsız olan test kitlerinin varyant bazlı değil, etken bazlı olması. Brezilya ve Güney Afrika varyantları sıklıkla saptanmazken, bulunduğumuz hafta prestiji ile Güney Afrika ve Brezilya varyantlarını da kuşkulu olumlu olarak saptamaya başladık” dedi.
– Antikor testi yaptırıp tatmin olmayanlar, aşı olup ‘antikorum yok’ diyenlere yönelik yanlışsız test sistemlerini anlatır mısınız?
“Antikor testi yaptırmak adeta moda haline geldi. Fakat birden fazla vatandaşımız doğal olarak bu ölçüm ve testlerin yalnızca ismini biliyor. Virüse karşı antikor karşılığı olup olmadığını anlamak için şart, test kitinin nötralizan yani virüsü bloke edecek antikorların varlığını gösterip göstermeme özelliğidir. Birçok kişi titrasyon yani bir kıymet vermeyen antikor testlerini yaptırıp sonuçta, baktırdığı test sonucu hakkında fikir sahibi olamıyor yahut çelişkide kalıyor. Bir de süratli test dediğimiz 10 dakika içinde sonuç veren Kovid-19 test kitleri vardır. Fakat bu testlerin de yanılgı hissesinin daha yüksek olabildiği unutulmamalı.”
– Standart antikor test kiti nedir yahut nasıl olmalıdır?
“Yaptırdığınız antikor testinin rakamsal paha vermesi gerekir. Bunun dışında yalnızca ‘pozitif yahut negatif’ formunda sonuç veren testlerin kıymetlendirilmesi klinik açıdan anlamsız olabilir. Asıl değerli olan sonucu değerlendirirken hastada çalışan antikor test kiti ile bu kıymetin 50’nin ne kadar üstünde olmasının kıymetidir.”
– Test kitleri varyant virüsleri kaçırıyor mu?
“İngiltere varyantı son birkaç aydır baskın cins olarak hastalığın yayılmasına neden oluyor. Şu an için bizim gözlemlediğimiz hastaların yüzde 70’den fazlasının İngiltere varyantı olduğu formunda. Brezilya ve Güney Afrika varyantlarını da bu hafta itibariyle olumlu olarak saptamaya başladık. Elde ettiğimiz ve bizde saptanan kuşkulu olumlu varyant bilgilerini ve klinik örnekleri doğrulama maksadıyla Ankara’daki Halk Sıhhati Kurumu’nda gönderiyoruz. Sonuç doğrulamaları yahut gen dizilimleri büsbütün Halk Sıhhati Kurumu’nda incelenmekte.”
– Çin aşısı etkisiz diyenler var?
“65 yaşı üzeri aşılanan kümede hastane yatışları eskiye kıyasla en az düzeyde. Olağanlaşma sonrası hastalığa yakalanıp yatırılanların birden fazla daha genç, aşısız küme. Çin yahut Alman aşısı üzere bir ayrım yapılması hakikat değil. Aşı aksiliği Kovid-19’dan evvel de vardı. Milyonlarca insanı aşılıyorsunuz. Birkaç ekstrem yan tesir görüldü diye aşı tersliğinin mantıkla izah edilir bir yanı olduğunu düşünmüyorum. Sinovac aşısı, klâsik sistemle üretilen meyyit bir aşı olup, yan tesir riski en az olan aşı tipi. Aşının yarar sağladığını hastane yatışlarındaki yaş ortalamasından da anlıyoruz. Biontech aşısı yeni metotlarla üretilmiş bir aşı. Gözlemlediğimiz kadarı ile antikor karşılığı da hayli yüksek.”
– Türkiye mahsus varyant var riski var mı?
“Alınan örneklerin genetik dizilimlerine bakılmalı. Türkiye’ye has bir varyant vardır yahut yoktur diyecek durumda değiliz. Bunu kanıtlamak için moleküler testleri yapan araştırma merkezlerinin uğraş sarf etmesi ve araştırma yapması gerekiyor.”
– Kovid-19 insan eliyle olabilir mi?
“Bu mümkünlük sıfır değil lakin laboratuvar araştırmaları virüsün insan eliyle değil, mutasyon sonucu tıpkı geçmişteki salgınlar üzere ortaya çıktığını gösteriyor. Dünya varoldukça virüs ve salgınlar da olacak. Kovid-19 etkeni virüs ileride mutasyon geçirip ortadan da kaybolabilir. Virüsün bundan daha öldürücü bir mutasyona uğramasını beklemiyoruz.”
‘Maskesiz gezmek mevt demek’
– Aşıdan sonra maske karşıları da ortaya çıkarken, ‘maske gereksiz’ tezini ortaya sürdüler?
“Aşı olanlar bile toplumun yüzde 70’i bağışıklık kazanana kadar maskesini çıkarmayacaklar. Şuan için en az aşı kadar esirgeyici silahımız maske. Hatta kapalı ve kalabalık alanlarda çift maske öneriyoruz. Toplumsal bağışıklık olmadan ‘maskesiz gezelim’ demek milyonlarca vefat manasına geliyor.”
– Bilhassa Çin menşeili aşının antikor üretmediğini de tez edenler var?
“Aşı tutmadı’ biçimindeki yorumların da bilinmeden yapıldığını düşünüyorum. Bu çok az görülen bir durumdur kişinin altta yatan diğer hastalıklar olabilir. Ayrıyeten, aşı tedariki yahut transferinde soğuk zincirde aksaklık yaşanmış yahut depolama da kusur yapılmış olabilir. Kimi bireylerde de aşıların antikor oluşturup esirgeyici özellik göstermesi zayıf olabilir. Örneğin, kişinin bağışıklık sistemi düşük yahut immün sistemi baskılanmış olabilir. Bu bireylerde antikor karşılığı düşüktür. 65 yaş ve üzerindeki bir kişinin bedeninde oluşan antikor karşılığı ile 30 yaşındaki bir kişinin antikor oluşma oranı birebir olmaz.”
Milliyet
