İçişleri Bakanlığının, Dernekler Kanunu ile ilgili yapılan yeni düzenlemeler hakkında yaptığı yazılı açıklama şöyle:
“Değişikliklere neden gereksinim duyuldu?
Düzenleme ile daha tesirli bir kontrolle şeffaflığın sağlanması, vatandaşlarımızın hayır hislerinin suiistimalinin engellenmesi ve sivil toplum kuruluşlarının daha aktif ve daha muteber olması amaçlanmakta; ayrıyeten üyesi olduğumuz ve terörizmin finansmanı ile gayret konusunda siyasetler geliştiren (Financial Action Task Force-FATF) Mali Aksiyon Vazife Gücü’nün tavsiyeleri de karşılanmaktadır.
Bu kanun kararları ile yardım toplanması zorlaştırılmakta mıdır?
Hayır. Yardım Toplama Kanunu’nda var olan düzenlemeye ait zorlaştırıcı rastgele bir karar getirilmemiştir. Mevzuatta açıkça karar bulunmayan, berbata kullanımı açık olan ve sıkça başvurulan internet üzerinden müsaadesiz yardım toplanmasının önüne geçilmesine yönelik düzenleme yapılmıştır. Ayrıyeten her türlü müsaadesiz yahut tarzına uygun yapılmayan yardım toplama faaliyetleri ile ilgili idari para cezalarının üst limiti artırılmıştır.
Yurt dışına yapılacak yardımlara ait bir sonlandırma bulunmakta mıdır?
Hayır. Gerçek ve hukukî bireylerin yurt dışına yapacakları yardıma ait hiçbir sonlandırma bulunmamaktadır. Yalnızca derneklere yurt dışına yapacakları yardımların ölçüsünü ve gideceği yeri kanunda belirtilen merciye bildirme mecburiliği getirilmektedir.
Derneklere üye olunması konusunda bir sınırlama getirilmiş midir?
Hayır. Yeni düzenleme ile hiçbir sınırlama getirilmemiştir.
Dernek organlarında hangi durumlarda vazife alınamaz?
Terörizmin finansmanı, uyuşturucu ve kara paranın aklanması hatalarından mahkûm olanlar, derneklerin idare ve kontrol heyetinde misyon alamazlar. Bu şahıslar yasaklanmış hakların geri verilmesi (memnu hakların iadesi) durumunda vazife alabilirler.
Derneklerde vazifeden uzaklaştırma hangi durumlarda mümkündür?
a) Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun’da yer alan kabahatler,
b) Türk Ceza Kanunu’nda yer alan uyuşturucu yahut uyarıcı unsur imal ve ticareti,
c) Türk Ceza Kanunu’nda yer alan kabahatten kaynaklanan malvarlığı kıymetlerini aklama cürümlerinden ötürü idare ve kontrol konseylerinde misyonlu olanlar ve ilgili işçi hakkında mahkeme tarafından dava açılarak kovuşturma başlatılması halinde, bu şahıslar yahut bu bireylerin misyon yaptığı organlar süreksiz bir önlem olarak İçişleri Bakanı tarafından vazifeden uzaklaştırılabilir. Bakan tarafından misyondan uzaklaştırılanların yerine lakin mahkeme tarafından görevlendirme yapılır.
Evvelki mevzuatta vazifeden uzaklaştırma bulunmakta mıydı?
Evet. Kamu faydasına çalışan derneklerin kontrolleri sonucunda mahpus cezası verilmesi gerektiren kabahatlerin işlendiğinin tespiti halinde, Dernekler Kanunu’nun 27’nci unsuruna nazaran dernek yöneticileri İçişleri Bakanı tarafından misyondan uzaklaştırılabilmekteydi.
Derneklerin faaliyetten alıkonulması hangi durumlarda mümkündür?
Üstteki unsurda sayılan nedenlerle uygulanan misyondan uzaklaştırma önleminin kâfi olmaması ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde İçişleri Bakanı, derneği süreksiz olarak faaliyetten alıkoyabilir ve derhal mahkemeye başvurur. Mahkeme 48 saat içinde faaliyetten süreksiz alıkoymaya ait kararını verir.
Evvelki mevzuatta derneklerin faaliyetten alıkonulmasına ait düzenleme bulunmakta mıydı?
Evet. Türk Uygar Kanunu’nun 115. hususuna istinaden vakıflar, Anayasa’da öngörülen hallerde İçişleri Bakanı tarafından faaliyetten süreksiz olarak alıkonulabilmekteydi. Benzeri düzenleme dernekler için de yapılmıştır.
Öteki ülkelerin mevzuatında misyondan alma ve faaliyetten alıkoymaya ait düzenleme bulunmakta mıdır?
Evet. Yurt dışında da misal uygulamalar bulunmakta olup örneğin; anayasal nizama karşı işlenen hatalar ile ırkçılık, ayrımcılık, terör vb. cürümlerinin işlenmesi halinde Almanya’da İçişleri Bakanı, Fransa’da Bakanlar Konseyi ve İngiltere’de Hayırseverlik Kurulu tarafından dernekler hakkında faaliyetten men, misyondan uzaklaştırma ve süreksiz yönetici ataması yapılabilmektedir.
Kontrollerde neden uzman görevlendirilebilmektedir?
Dernek kontrollerinde uzmanlık gerektiren hususlarda durumun tespiti için eksper görevlendirilebilecektir. Bunların kontrol ve karar alma yetkisi bulunmamaktadır.
Derneklerin başka kamu görevlilerince denetlenmesi yeni bir uygulama mıdır?
Kamu vazifelilerinin mevcut durumda da Vilayet Yönetimi Kanunu’na nazaran dernek kontrolünde görevlendirilmesi mümkündür. Yeni durumda bu konu Dernekler Kanunu’na işlenerek kontrolde vazife alacak kamu vazifelilerinin eğitim, nitelik, bilgi ve maharetlerinin artırılması amaçlanmıştır.
Dernek kontrollerinde doküman ve bilgi istenebilmesine yönelik düzenleme Şahsî Dataların Korunması Kanunu’na ters mıdır?
Hayır. Kontrol için elde edilen bilgi ve evrakların Ferdî Dataların Korunması Kanunu kararlarına uygun bir halde istenmesi ve korunması zaruridir.
Vakıflar, Dernekler Kanunu kapsamına alınmakta mıdır?
Merkezleri yurt içinde bulunan vakıflara ait rastgele bir düzenleme yapılmamıştır. Yalnızca merkezleri yurt dışında bulunan vakıfların Türkiye’deki faaliyetleri kanun kapsamına alınmıştır.
Düzenlemede örgütlenme özgürlüğüne ters bir konu bulunmakta mıdır?
Hayır. Yapılan düzenleme ile ne dernek kurulmasına ne derneklere üye olunmasına ne de derneklerin faaliyetlerine yönelik rastgele bir kısıtlama getirilmemektedir.
Düzenleme, Anayasa’ya ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne uygun mudur?
Düzenleme, Anayasa’nın ‘Dernek Kurma Hürriyeti’ başlıklı 33’üncü hususunun ‘Dernek kurma hürriyeti lakin, ulusal güvenlik, kamu sistemi, cürüm işlenmesinin önlenmesi, genel sıhhat ve genel ahlâk ile diğerlerinin hürriyetlerinin korunması sebepleriyle ve kanunla sınırlanabilir. Dernekler, lakin, ulusal güvenliğin, kamu tertibinin, hata işlenmesini yahut cürmün devamını önlemenin veyahut yakalamanın gerektirdiği hallerde gecikmede sakınca varsa, kanunla bir merci, derneği faaliyetten men ile yetkilendirilebilir.’ Kararı ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin ‘Toplantı ve Dernek Kurma Özgürlüğü’ başlıklı 11’inci unsurunda belirtilen ‘Ulusal güvenliğin, kamu güvenliğinin korunması, kamu tertibinin sağlanması ve hata işlenmesinin önlenmesi, sıhhatin yahut ahlakın yahut diğerlerinin hak ve özgürlüklerinin korunması için gerekli olanlar dışındaki sınırlamalara tabi tutulamaz’ temellerine katiyen uygun olarak yapılmıştır.
Milliyet
