Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasıyla tarihteki yerini alan Osmanlı İmparatorluğu’nun son payitahtı, 1918 Ekim’inde uğradığı İtilaf Devletleri güçlerinin işgalinden, Şükrü Naili Paşa komutasındaki Türk birliklerinin, 6 Ekim 1923’te kente merasimle girmeleriyle resmen kurtuldu.
Mustafa Kemal Atatürk’ün, 13 Kasım 1918’de İstanbul’da, “Geldikleri üzere giderler” dediği işgal güçlerine ilişkin son birlik, 97 yıl evvel 2 Ekim 1923 tarihinde kentten ayrıldı. Mustafa Kemal, Mondros Mütarekesi’nin 30 Ekim 1918’de imzalanmasından sonra Yıldırım Orduları Küme Komutanlığı’ndan 13 Kasım 1918’de İstanbul’a döndüğünde, Çanakkale Boğazı’ndan geçmelerine müsaade vermediği İtilaf Devletleri Donanması da birebir gün İstanbul Boğazı’na demir atmıştı.
‘Size nasip olacak’
Askerî ulaşımı sağlayan ve sonradan “Kartal” ismi verilen “köhne bir istimbot ile” deniz ortasında bu “çelik ormanı”nın içinden geçerken, yaveri Cevat Abbas’ın kelamları üzerine Mustafa Kemal, “Geldikleri üzere giderler!” diyecekti. Cevat Abbas’ın “Size nasip olacak, siz bunları kovacaksınız paşam” kelamlarına Mustafa Kemal’in cevabı, “Bakalım” olmuştu. Kurtuluş Savaşı’nın kazanılması ve Mudanya Mütarekesi’nin imzalanmasından (11 Ekim 1922) sonra Refet (Bele) Paşa komutasındaki bir bölük asker, sembolik olarak İstanbul’a girmişti, lakin bu sırada işgal güçleri şimdi kenti terk etmemişlerdi.
Lozan Barış Antlaşması’nın, 24 Temmuz 1923’te imzalanmasıyla Cumhuriyet’e giden yolda, artık az bir uzaklık kalmıştı. Hâkimiyeti Ulusala gazetesinin 30 Eylül 1923 tarihli sayısında, “Anadolu Ajansı” kaynaklı “İstanbul’da Ecnebi İşgalinin Son Dakikaları Başlıklı” manşet haberde, Muahede uyarınca İstanbul’u 2 Ekim 1923’te büsbütün terk etmeleri gereken işgal güçlerinin, “geldikleri üzere gidişleri”nin son günleri anlatılıyordu.
Hâkimiyeti Milliye’nin “İstanbul’da Ecnebi İşgalinin Son Dakikaları” başlığını taşıyan haberinin alt başlıklarında; “2 Teşrinievvel’de (2 Ekim’de), Dolmabahçe’de veda merasimi” düzenleneceği duyuruluyor ve “Dün evvela Fransız, sonra İtalyan, daha sonra da İngiliz kumandanları, Adnan Bey’le İstanbul Kumandanı’nı ziyaretle veda ettiler” denilerek, işgal güçleri kumandanlarının veda ziyaretleri aktarılıyordu.
Fotoğraf çektirdiler
İşgalci kumandanlar, bir mühlet evvel İstanbul’a gönderilen Adnan (Adıvar) ile İstanbul Kumandanı Selahattin Adil Paşa’yı ziyaret etmişlerdi. İşgal güçleri kumandanları, İstanbul’u terk etmeden evvel, Dolmabahçe Meydanı’nda düzenlenen merasimde, İstanbul Kumandanı Selahattin Adil Paşa ile fotoğraf da çektirmişlerdi. İtilaf Devletleri askerlerinin, Dolmabahçe rıhtımından Türk bayrağını ve askerini selamlayarak gemilere binerek kentten ayrılmaları sonrasında; Şükrü Naili (Gökberk) Paşa komutasındaki Türk birliklerinin, 6 Ekim 1923’te kente merasimle girmelerini halk coşkuyla karşılayacaktı.
Milliyet