Ayşegül Kahvecioğlu / Ankara
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Resmi Gazete’de yayımlanan kararla bayana şiddetle çabada milletlerarası referans metin kabul edilen İstanbul Sözleşmesi’ni tek taraflı feshetti.
Bayana şiddetle uğraşta milletlerarası referans metin kabul edilen Avrupa Kurulu Kontratı, 11 Mayıs 2011’de İstanbul’da imzaya açılmış ve Türkiye 12 Mart 2012’de mukaveleyi onaylayan birinci ülke olmuştu. Türkiye ayrıyeten, mukavelenin hiçbir unsuruna çekince koymayan 15 ülke ortasında yer almıştı. Bayan örgütleri ile mutabakat sağlanarak çıkarılan 6284 sayılı, “Kadına karşı şiddetin önlenmesi” yasası da bu kontrata nazaran hazırlanmıştı. Erdoğan birinci sefer 2019’da katıldığı bir programda kontrat için “Bizim için ölçü değildir” tabirlerini kullandı.
Reaksiyon gelmişti
Geçen temmuz ayında ise, birinci sefer AK Parti’nin MYK toplantısında kontratın askıya alınması talebi gündeme geldi ve Erdoğan kurmaylarından mukaveleyle ilgili atılabilecek adımların çalışılmasını istedi. Erdoğan, geçen ağustosta AK Parti’nin 19. Kuruluş Yıl Dönümü kutlamasında, İstanbul Mukavelesi ile ilgili, “Tercüme metinler yerine artık kendi çerçevemizi kendimiz belirlememiz gerekiyor. İsmine da ‘Ankara kriterleri’ der yolumuza devam ederiz. Bayanlarımız lehine yaptığımız bu denli düzenleme varken, tartışmayı kıymetlerimize düşmanlık aracı haline dönüştürmeye çalışan bir avuç sapkına meydanı bırakmayacağız” tabirlerini kullanmıştı. İstanbul Sözleşmesi’nin tartışmaya açılmasına bayan örgütlerinden reaksiyon gelmiş; tartışmalar sürerken Erdoğan’ın kızı Sümeyye Erdoğan Bayraktar’ın da lider yardımcısı olduğu KADEM başta olmak üzere pek çok bayan örgütü ve AK Partili bayan milletvekilinden de “sözleşmenin korunması gerektiği” tarafında açıklamalar yapmıştı. İstanbul Mukavelesi, 1.5 ay evvel Saadet Partisi Yüksek İstişare Şurası Lideri Oğuzhan Asiltürk’ün katıldığı bir televizyon programında, “Sayın Cumhurbaşkanı’nın da görüşü kalkması istikametinde. Kaldıracaklarını kesin olarak kendisi tabir etti” kelamlarıyla gündeme gelmişti.
Resmi Gazete’de evvelki gece İstanbul Sözleşmesi’ni tek taraflı fesheden Cumhurbaşkanlığı kararı yayımlandı. Bu kararla birlikte, 2011’de kontrata birinci imzayı “çekincesiz” atan Türkiye, 10. yılında mukaveleden çekilen birinci ülke oldu.Kararın akabinde AK Partili bayan milletvekilleri, “güçlükadıngüçlüTürkiye” hashtagi ile dayanak iletileri paylaştı. Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk “Kadın haklarının teminatı, anayasamız başta olmak üzere, iç mevzuatımızdaki mevcut düzenlemelerdir. Hukuk sistemimiz muhtaçlığa nazaran yeni düzenlemeleri hayata geçirebilecek kadar dinamik ve güçlüdür. Şiddetle gayretimizi dün olduğu üzere bugün de yarın da sıfır tolerans prensibi ile kararlılıkla sürdüreceğiz” dedi.
Neden feshedildi?
AK Parti kaynakları, İstanbul Sözleşmesi’nin feshinde, “kadın hakları savunuculuğuyla İstanbul Sözleşmesi’nin tıpkı manaya gelmediğini vurgulamak”, “İstanbul Mukavelesi vasıtasıyla LGBT’nin kimi kesitler tarafından legal üniversal hukuk normu biçiminde dayatılmasının önüne geçmek”, “Türk aile yapısında LGBT propagandasının oluşturduğu rahatsızlığı gidermek”, “LGBT ideolojisi üzerinden inşa edilmek istenilen diplomatik ve siyasi baskıyı engellemek”, “Kadına şiddet ile çabada iç hukuka dayalı uygulamaların iyileşmesine odaklanmak için gerekli olan zihinsel paradigma değişikliğinin önünde mahzur olan cinsel yönelim ögesini ortadan kaldırmak” ve “Reform paketleri içerisinde bayana şiddet ile uğraş ve bayan haklarının iyileştirilmesi ile ilgili kısımların ön plana çıkarılması” üzere başlıkların tesirli olduğunu belirtiyor.
Yeni yasa tartışması
Erdoğan, kararı 2018’de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçiş kapsamında çıkarılan 9 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 3. hususuna dayanarak alırken, TBMM’de çıkarılan kanunla yürürlüğe giren İstanbul Sözleşmesi’nden Cumhurbaşkanı kararıyla çıkılıp çıkılmayacağı ise tartışma konusu oldu. Anayasanın 90. hususuna nazaran kontratın feshinin yürürlüğe girmesi için de TBMM’nin yeni bir yasa çıkarması gerekiyor. AK Parti Genel Sekreteri Fatih Şahin, tartışmaya ait, “Milletlerarası andlaşmaların uygulanmasının durdurulması ve bu andlaşmaların sona erdirilmesi yetkisi Cumhurbaşkanlığı’na tanınmıştır. 244 sayılı Kanuna nazaran, TBMM tarafından uygun bulma kanunu çıkarılması gerekenler dahil olmak üzere, andlaşmalar ortasında rastgele bir ayrım yapılmaksızın andlaşmaların uygulanmasının durdurulması yahut sona erdirilmesi konusunda Cumhurbaşkanlığı yetkilidir. Cumhurbaşkanımız bu yetkisini kullanmış, Cumhurbaşkanı Kararı ile İstanbul Sözleşmesi’nin feshedilmesine karar verilmiş. Bu karar memleketler arası hukuka ve iç hukukumuza uygundur” dedi.
34 ülke onayladı
İstanbul Kontratı, imzaya açıldığı günden bugüne 47 ülkenin üye olduğu Avrupa Konseyi’nde sırf Rusya ve Azerbaycan tarafından imzalanmadı. İngiltere, Macaristan, Bulgaristan, Litvanya, Çekya, Slovakya, Letonya, Moldova, Ukrayna, Ermenistan ve Lihtenştayn da imza koyduğu halde mukaveleyi parlamentolarından geçiremedi. Ortalarında Türkiye’nin de olduğu 34 ülkenin parlamentoları mukavele kararlarına bağlı kalacağı taahhüdüyle düzenlemeye vize verdi. Bugüne kadar yürürlüğe girdiği ülkelerden rastgele biri mukaveleden çekilme kararı almadı. Fakat mukavele hala Hırvatistan ve Polonya’da da tartışma konusu.
Yeni komite kurulmuştu
Erdoğan, 8 Mart Dünya Bayanlar Günü’nde gerçekleştirilen AK Parti Bayan Kolları Kongresi’nde, “Meclis’te yeni bir kurul oluşturuyoruz. Bayanların şiddete maruz bırakılmasına müsaade edemeyiz” demişti. Bu açıklamadan 1 gün sonra TBMM Genel Kurulu’nda beş partinin mutabakatıyla “Kadına yönelik şiddetin sebeplerinin araştırılarak alınması gereken önlemlerin belirlenmesi” gayesiyle Meclis araştırma kurulu kurulması kabul edildi.
Milliyet