Iktisat gündeminde bu hafta gözler, Yeni Iktisat Programı’na (YEP) programındaydı. Iktisadın yol haritası niteliğini taşıyan YEP Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak tarafından açıklandı.
İşte iktisatta gelecek üç yılın yol haritası niteliği taşıyan Yeni Iktisat Programı ve Bakan Albayrak’ın açıklamaları…
Bakan Albayrak’ın açıklamalarından notlar;
“Kararlı siyasetlerle Türkiye muazzam bir muvaffakiyet elde etti. Salgın tesiriyle ortaya çıkan durumla nasıl çaba edeceğimizi ve yeni iktisat yaklaşımımızı ortaya koyacak.
Covid’le gayretimizi 3 başlık üzerine inşa ettik. Birincisi iş gücü piyasamızı ayakta tutmak. İkincisi salgından etkilenen hane halkı ve işletmelere gerekli kaynağı sağlamak. Üçüncüsü temel bölümlerin faaliyetlerini sürdürmesini garanti altına almak. Tüm dünyada olduğu üzere ülkemizde de adımlar atıldı. Gereksinimleri tüm bu doğrultuda paketlerle genişlettik. Takviye paketlerinin toplam büyüklüğü covid periyodunda 494 milyar TL ile ulusal gelirimizin yüzde 10’una ulaştı. Gereksinim sahibi 6,2 milyon ailemize 1000 lira dayanak sağladık. Emekli aylıklarını 1000 TL’den 1500 TL’ye yükselttik.
Kısa çalışma ödeneğinin müddetini uzattık. İstihdamın sürekliliğini sağladık. 267,4 milyar liralık kredi finansman imkanı sağladık. 9 milyon vatandaşımıza 47,5 milyar lira kişisel gereksinim takviyesi verdik. Bu yılın temmuzunda iktisatta olağanlaşma sürecine girildi. Birçok ülkeden müspet ayrıştık.
İhracatta önemli artış kaydettik. Turizm ve ulaşım üzere alanlarda toparlanma şimdi istediğimiz düzeye ulaşmadı. Yine canlandırmak bizim için hayati ehemmiyette.
İhracatımız 2020 Haziran-Ağustos devrinde Mart-Nisan periyoduna nazaran yüzde 27’ye varan oranla artış sağladı. Ekonomik bilgiler güçlü V tipi toparlanmayı gösteriyor.
Yeni Iktisat Programı’nın bu yılki ana temalarını; ‘Yeni Dengelenme’, ‘Yeni Normal’ ve ‘Yeni Ekonomi’ olarak belirledik. Her bir maddeyi farklı bir meydan okuma olarak gördüğümüzü anlatacağım.”
Program periyodundaki makroekonomik maksatlar ve bu amaçlara ulaşmak için uygulanacak siyasetlere değinen Albayrak, makroekonomik iddiaları salgında büyük bir ikinci dalga olmayacağı ve iktisatların kapanmayacağı varsayımı ile hazırladıklarını belirtti. Albayrak, şöyle devam etti: “Elbette teknik gruplarımız alternatif senaryolar da hazırladılar. Az sonra bunlardan çok kısa da olsa bahsedeceğim. Lakin bilhassa büyüme çerçevesi içerisinde 2020 yılına güçlü bir büyüme performansıyla başlamıştık. Salgın tesiriyle mart ayının ortasından itibaren başlayan daralmanın akabinde üçüncü çeyrekte yine süratli bir toparlanma sürecine girdik. Ağustos ayından itibaren atılmakta olan olağanlaşma adımlarının tesiriyle yılın geri kalanında büyüme dördüncü çeyrekte bir ölçü ivme kaybedecek olsa da yılın tamamında büyümenin müspet olmasını ve yüzde 0,3 oranında gerçekleşmesini öngörüyoruz.”
Bakan Albayrak, 2020-2021 periyodu için alternatif senaryo çalışmalarını da yaptıklarını belirterek, şunları kaydetti: “Bunu müteakip alternatif senaryo dediğimiz olabilecek bir büyüme konusundaki muhtemel riskleri elbette göz arkası etmiyoruz. İhtiyatlı duruşumuzu koruyarak, her türlü senaryoya hazırlık yapıyoruz. Bu doğrultuda, global iktisatta ve Türkiye iktisadında salgın şartlarındaki olağanlaşma sürecinin bilakis döneceği ve ekonomilerdeki toparlanma sürecinin sekteye uğrayacağı karamsar bir senaryoda da 2020 yılının sonuna gerçek ve 2021 yılına tesirlerine baktığımızda olabilecek bir eksi 1,5, 2021 yılında ise YEP iddiamız 5,8’den 2,1 puan altında kalarak yüzde 3,7 düzeyinde büyüyebileceğini kıymetlendiriyoruz. Fakat bu berbat senaryomuz. Bununla ilgili alt kırılımlar tüm bu çerçevedeki alt potansiyel tesir kalemlerine ayrıntılı çalışmamız çerçevesi içerisinde ona nazaran önlemleri alıyoruz ancak baz senaryo bugünkü fotoğraf itibariyle bahsettiğim çerçeve içerisinde olacak.”
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, program devri boyunca istihdamın yıllık ortalama 1 milyon 336 bin kişi artması ve iş gücüne iştirak oranlarındaki artışa karşın işsizlik oranının kademeli olarak gerileyerek 2023 yılında yüzde 10,9 düzeyinde gerçekleşmesinin öngörüldüğünü söyledi. İstihdamın nicelik ve niteliğini artıracak siyaset ve önlemler uygulanmaya devam edeceklerini vurgulayan Albayrak, bu kapsamda, iş gücü piyasasında marifet ahenginin artırılması için çalışmaları daha da hızlandıracaklarını söz etti. Albayrak, belirlenen odak dallar başta olmak üzere gerçek bölümün gelecekteki gereksinimlerinin da dikkate alınarak iş gücü piyasasında talep edilecek maharetlerin ve yeni mesleklerin kazandırılmasına daha da yoğunlaşılacağını lisana getirdi. Kovid-19 salgını sonrası ekonomik toparlanmayı destekleyici, gençlerin tecrübe kazanarak iş gücü piyasasına girişlerini kolaylaştırıcı, kısmi müddetli çalışmayı teşvik edici İşgücü Piyasasının Esnekleştirilmesi tarafında siyasetleri hayata geçireceklerini söz eden Albayrak, tarım alanındaki sulama ve seracılık yatırımlarının yanında, 1 milyon istihdam projesi üzere bilhassa bölüm odaklı işbaşı eğitim ve meslek edinme programları ile istihdama kıymetli katkı sağlayacaklarını anlattı.
Fiyat istikrarının sağlanmasının ve enflasyonun kalıcı olarak düşük tek haneli düzeylere indirilmesinin öncelik olmaya devam ettiğini anlatan Albayrak, “Enflasyonun 2020 yılı sonunda yüzde 10,5’e gerilemesi, 2021 yıl sonunda yüzde 8 olarak gerçekleşmesi, program devri sonunda ise yüzde 4,9 seviyesine gerilemesi hedeflenmektedir. Para ve maliye siyasetlerinin güçlü eşgüdümünün sürdürülmesi enflasyondaki düşüş eğiliminde belirleyici olacaktır. Başta arz taraflı kısıtların ortadan kaldırılmasına imkan sağlayacak, mal ve hizmet piyasalarında rekabet ve verimliliği artıracak siyasetler bu süreci destekleyecektir. Bu alanda Haksız Fiyat Kıymetlendirme Heyeti ve Rekabet Kanununda Yeni Yaklaşım kıymetli rol üstlenecektir.” diye konuştu. Albayrak, kontratlı tarım ve girdi finansmanı ile besin fiyatlarında istikrar sağlanacağının altını çizdi. Ziraî üretim maliyetlerini düşürmek, çiftçilerin gelirini garanti altına almak ve besin fiyatlarında istikrara katkı sağlamak için girdi finansmanı ve avans düzeneğini uygulamaya koyacaklarını lisana getiren Albayrak, pilot uygulamayı hali hazırda TÜRKŞEKER ile başlattıklarını ve çok olumlu dönüşler aldıklarını söyledi. Albayrak, yıl sonuna kadar birçok eserde bu kapsamı genişleteceklerini belirterek, “Bu model çok hoş sonuçlar vereceğini şimdiden aslında muştusunu verebilirim. Çiftçilerimiz açısından da fiyat istikrarı açısından da.” tabirlerini kullandı. Albayrak şunları kaydetti: “Lojistik alanında büyük atılımlar yaparak bölgesel başkan pozisyonuna geleceğiz. Lojistik Master Planı’nı en kısa müddette, heyetin ihdasıyla birlikte uygulamaya alacağız. Daha fazla liman, endüstriyel tesis ve lojistik merkezinin lokal ağa ve memleketler arası demiryolu koridorlarına kontaklarını yapacağız. Kurdaki değişimlerin enflasyona tesirini en aza indirmek için yerlileştirme programlarını ve TL bazlı alım garantili kontratları hayata geçireceğiz ki hali hazırda başladık. Bunu daha da ağırlaştırarak artırmaya bunu devam edeceğiz… Kamu özelindeki alım garantili birçok süreç bu kapsamda yerlileştirmeyle birleştirerek TL cinsi modele yanlışsız süratle ilerleyecek. “
Programda, cari süreçler açığının ulusal gelire oranının bu yıl yüzde 3,5 seviyesinde gerçekleşeceği iddia edildi. Kelam konusu göstergeye dair gayeler programda 2021 için yüzde 1,9 ve 2022 için yüzde 0,7 seviyesinde yer alırken, 2023’te ise ulusal gelirin yüzde 0,1’i oranında cari fazla verilmesi amaçlandı. Bu yıl 702 milyar dolar olacağı öngörülen ulusal gelirin, 2021’de 735 milyar dolara, 2022’de 801 milyar dolara ve 2023’te 875 milyar dolara ulaşacağı maksadına de programda yer verildi.
Berat Albayrak, salgın sürecinin iktisat üzerindeki olumsuz tesirlerini ortadan kaldırmaya yönelik alınan önlemler nedeniyle bütçeye yansıyan maliyetlerin, salgınla çabada yakalanan muvaffakiyetle orantılı olarak önümüzdeki periyotta azalacağını söz etti. Ekonomik faaliyetlerde yaşanan iyileşmeye bağlı olarak bütçe gelirlerinin artacağını söyleyen Albayrak, program devri boyunca bütçe açığının GSYH’ye oranının kademeli bir biçimde gerilemesi ve devir sonunda yüzde 3,5 olmasının beklendiğini lisana getirdi. Albayrak, şöyle devam etti: “Salgın kaynaklı belirsizlik periyodu tesiri ile özel bölümün utangaç kalabileceği yatırımlarda kamunun sürükleyici rol üstlendiği bir devir göreceğiz. Oranların ortaya koyduğu kamu harcamalarındaki artışı üretimi, verimliliği ve istihdamı destekleyecek belirli alanlarda yapılacak sabit sermaye yatırımları ile sonlu tutacağız. Bu kapsamda artış, demiryolu yatırımları, sulama projeleri, eğitim, Ar-Ge harcamaları, yeni OSB’lerin desteklenmesi ve üniversite araştırmalarında gerçekleşecek. Ayrıyeten, daima ve kalıcı gelir kaynakları ile vergi tahsilatında aktifliğin artırılmasını, iktisatta kayıt dışılığın azaltılmasını, teşvik sisteminin verimliliğinin artırılmasını sağlayacak siyasetleri devreye alacağız.”
Büyüme iddiaları: 2020 büyüme iddiası yüzde 0,3, 2021 büyüme iddiası yüzde 5,8, 2022 büyüme iddiası yüzde 5, 2023 büyüme kestirimi yüzde 5. İşsizlik kestirimleri: 2020 işsizlik kestirimi yüzde 13.8, 2021 varsayımı yüzde 12,9, 2022 varsayımı yüzde 11,8, 2023 iddiası yüzde 10,9.
Albayrak, halihazırda başlattıkları dönüşüm sürecini 2023’e giderken çok daha güçlü ve kararlı adımlarla sürdüreceklerini aktararak, “Finansal piyasalarda stratejik ıslahatlar yoluyla tasarruflarımızın artırılması, kaynak dağılımında aktifliğin desteklenmesi, finansal okuryazarlık düzeyinin yükseltilmesi ve finansal sistemin sermaye piyasası ayağının güçlendirilmesi ana gayelerimiz olacak. Para ve sermaye piyasalarının derinleştirilmesi için uzun vadeli tasarruflarda artışa katkı sağlayacak çalışmalara ağır bir halde devam edilecek. Kredi kullandırımına ait süreçlerin iyileştirilmesine ve kredilerin veriliş emelleri doğrultusunda kullanılmasının sağlanmasına yönelik ayrıntılı çalışmalara devam edeceğiz.” diye konuştu.
Iştirak finans alanında milletlerarası standartlara ahenk sağlanacağını ve iştirak sigortacılığının yaygınlaştırılacağını anlatan Albayrak, şunları kaydetti: “Nasıl ki sigortacılık dalında bir değişim sürecini başlattık, çok net şunu söyleyeyim, iştirak finans, iştirak bankacılığı alanında önümüzdeki bu 3 yıllık süreçte çok büyük bir değişim ve dönüşüm sürecine de şahitlik edeceğiz. Yalnızca Türkiye ve bölgesindeki iştirak bankacılığı, iştirak finans potansiyeli değil, global manada da İstanbul Finans Merkezi’ne entegre olmuş, bölgenin ve dünyanın değerli bir iştirak finans merkezi olması noktasında da çok güçlü adımları bu program devrinde atacağız. Yakın süreçte esasen göreceksiniz, bu çerçeveyi de koruyacağız. Ülkemizde finansal teknolojilerin yaygınlaştırılmasına yönelik kapsamlı bir strateji dokümanı ve aksiyon planı hazırlanacaktır. Finansal kapsayıcılığın artırılması, TL bazlı finansal eserlerin teşvik edilmesi, dolarizasyonun azaltılması, İFM Merkezli Zenginleştirilmiş Kümelenme Modeli’nin uygulanması başka adımlarımız olacak.” Albayrak, yeni finansal mimari anlayışı çerçevesinde finansal istikrar ve güvenliği temel alan esnek, tesirli ve kapsamlı düzenleme altyapısının güçlendirilmesinin sağlanacağını söz ederek, program periyodu boyunca, iktisadın sağlıklı bir formda işlemesi ve şoklara karşı direncinin daha da artması için çok daha ağır bir çalışma içerisinde olacaklarını vurguladı.
Albayrak, konuşmasının sonunda geçen yıl açıkladıkları programda yer alan hareket planlarında elde edilen sonuçlara dair de bilgi verdi. Yen, tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının getirdiği tüm zahmetlere ve ıstıraplara karşın değerli ilerlemeler sağladıklarına dikkati çeken Albayrak, şu değerlendirmelerde bulundu: “Geçen yıl 166 unsurdan oluşan bir hareket planı hazırlamıştık. 166 unsurun 77’sinin 2020, 32’sinin 2021 ve 57’sinin 2022’de hayata geçirileceğini takvime bağlamıştık. Eylül 2020 prestijiyle 2020 yılı için belirlediğimiz 77 hareketin 52’sini, yani yaklaşık yüzde 68’ini hayata geçirdik. Öbür 25 aksiyonda de kıymetli ölçüde ilerleme kaydettik. Kovid-19’un tesirinin olduğu bürokrasinin, insanların, şirketlerin kapandığı bu türlü bir yıla karşın…. 3 yıl boyunca hayata geçirilmesi planlanan bakanlıklarımızın misyon alanındaki 166 aksiyonun 68’ini gerçekleştirdik, 98’inde ise ilerleme süreci devam ediyor. Bu takvim sürecinde de devam edecek. Sürdürülebilir büyüme, enflasyonla uğraş, cari istikrarın sağlanması, finansal istikrar üzere temel alanlarda ortaya koyduğumuz, istihdamı öncelediğimiz programımızın temel maksat ve siyasetlerinin genel tablosunu da burada görebilirsiniz.”
Albayrak, salgın devrinin yarattığı belirsizlik ortamının hala devam ettiğine değinerek, bu türlü bir ortamda kamu borç stoklarında artış yaşandığına işaret etti. Türkiye’nin de bu devirde bütçe disiplininden evvel ekonomik finansal istikrarı hedeflediğini lisana getiren Albayrak, “Türkiye, bütçe disiplini manasında ve borç stoku manasında dünyadaki en iyi ülkelerden biri. Dünyada pandemi tesiriyle gelişmiş ülkeler başta olmak üzere yüzde 100’ün üzerine çıkan borç stoku Türkiye’de yüzde 40 düzeylerinde. Yüzde 30’lardan yüzde 40’lara geldik. Türkiye’nin hala bu manada güçlü bir bilançosu var.” sözlerini kullandı.
Milliyet
