Hayatımızın üçte birini kapsayan uyku; hem ruhsal hem de vücut sıhhatimiz üzerinde kıymetli tesirleri olan, olağan ve sağlıklı bir halde hayatımızı sürdürebilmemiz için gerekli, beynin etkin lakin dış uyaranlara karşı kapalı olduğu bir süreçtir.
Uyku, kolay bir dinlenme ve sessizlik süreci değildir. Karmaşık ve gizemli bir yapıya sahiptir. Uykunun bedenin yenilenmesi ve büyümesi, metabolik gücün korunması, entelektüel performansın korunması, nöronal maturasyon (REM), öğrenme ve bellek (REM) üzere fonksiyonları vardır.
Uykudayken beyin etkin kalır, nörofizyolojik bir yenilenme ve tamirat sürecine girer, öğrenilenleri depolama, uyanıklık için hazırlık süreçlerini içerir. Vücudun yenilenmesi ve hormonların düzgün çalışmasında da uykunun ehemmiyeti büyüktür.
Olağan bir uyku 4-5 döngüden oluşur
Uyku temel olarak REM (Rapid Eye Movement / Süratli Göz Hareketleri) ve Non-REM (Non Rapid Eye Movement / Süratli Göz Hareketleri Olmayan) olmak üzere iki evreden oluşur.
Doğal bir uykuda REM ve NonREM ortasında 4-5 döngü bulunur. REM sürecinde beyin aktiviteleri ve EEG uyanıklık halindeki üzere olup, kas tonusu azalır ve fizikî durum ise en hareketsiz moddadır. REM uykusunun en kıymetli özelliği süratli göz hareketleridir, bu süreçte düşler da görülür.
Nabız, teneffüs sistemsiz olup artabilir ve sistemsiz kas hareketleri olabilir. NonREM uykusunda ise beyin aktiviteleri ve metabolik sürat düşüktür. Sempatik aktiviteler, nabız azalır. Başka yandan parasempatik aktivite artar. REM devri toplam uykunun beşte biri kadardır. Olağan bir uykuda birinci REM ortalama 90-120 dakika sonra oluşur. İnsanlarda uyku döngüsü ve içeriği yaşa nazaran değişmektedir.
Uyku bozuklukları ayrıntılı olarak incelenmeli
Uykunun çok karmaşık bir süreç olduğunu ve bu süreçte uykusuzluk, çok ahenge bozukluğu (narkolepsi), soluk almaya bağlı uyku bozuklukları, sirkadyen ritim uyku uyanıklık bozuklukları, parasomniler, husus yahut ilaca bağlı uyku bozuklukları üzere birçok sorun yaşanabilir.
Uyku bozukluğu yaşayan şahıslarda yapılan muayenede uykuya geçiş (dalış), uyku içindeki olaylar (rüya, diş gıcırdatma, vb), uyanma (erken, geç, uyanış şekli) üzere bahislerin yanı sıra yaş, kullanılan ilaçlar, uyku alışkanlıkları/hijyeni, öbür hastalık bulguları, gerekirse uyku laboratuvarı üzere süreçlerde izlenir.
Uygun bir uyku için ne yapmalı?
Uyku disiplini değerlidir. Buna nazaran, yatış ve uyanış zamanlarınızın uyumlu/sabit ve uykudan evvel sizi sakinleştiren ılık bir banyo üzere rutinlerinizin olması uyku kalitesini arttıracaktır.
Yetişkinlerin gece uykusu dışında gün içinde uzun kestirmeler yapmaları uyku rutinlerini bozmaktadır. Bu nedenle 1 saatten uzun uyku kaçamakları yapmayın.
Yatağınızı uyku ile ilişkilendirin. Uyku aktivitesi dışında yemek, cümbüş, televizyon üzere aktiviteleri yatağınızda yapmayın.
Uyku öncesi kafein, alkol üzere uyaranlar ve uykuya yakın saatlerde besin tüketmeyin. Sizi gevşetecek içecekler tüketebilirsiniz. Uykunuz gelmeden kendinizi yatmak için zorlamayın.
Yatak odanız, sakin sizi inançta hissettiren, huzurlu bir yer olmalıdır. Uyarıcı eşyaların yahut kokuların yatak odanızda olması uyku kalitesini bozacaktır. Ek olarak, yatak odanızın karanlık bir oda olmasına yahut çok ışıklı olmamasına dikkat edin.
Gün içinde güneş ışığı almak, gereğince oksijen almak ve nizamlı idman yapmak gece uykusunun kalitesini arttırmaktadır.
Milliyet
