İhsan Dindar – milliyet.com.tr / [email protected]
Öncelikle artık hayatımızın bir gerçeği haline gelen pandemi süreciyle başlamak istiyorum. Uzunca bir süre tiyatrosuz da kaldık. Bu günler sizler için nasıl geçti?
Bu çetrefilli devir hepimiz için epeyce sıkıntı geçti. Birçok kesimdeki işçiler üzere sanat işçileri de çok lakin çok zorlayıcı ve karmaşık bir periyottan geçiyor. Hem salgının ivme kazanan seyri, hem olanaksızlıklar, hem idari kurumların kültür ve sanat için geliştirdikleri kâfi bir takviye modelinin olmayışı, tiyatro işçilerini kısır bir döngünün içine soktu. Lakin biz, tiyatro olarak aylardır perdemizin kapalı olmasına karşın üretimlerimizi sürdürüp yesyeni bir oyun çalıştık. 17 Kasım’da İKSV tarafından düzenlenen 24. İstanbul Tiyatro Festivali’nde prömiyerimizi yapıyoruz. Sonrasında da şartlar el verdiği sürece oynamaya devam edeceğiz. Sanatın dönüştürücü tesiri ve öykülerimizi anlatma inadı bir manada şifalandırıyor.
Gerçekte hayatları hiç kesişmemiş lakin hepsi de Fransız İhtilali’nin o çalkantılı günlerine tanıklık etmiş bayanları birebir sahnede görüyoruz. Bu bayanları birebir sahneye taşıyan olgu neydi?
Oyunumuzun muharriri Lauren Gunderson, bu birbirinden farklı ve birbirinden muhalif güçlere sahip olan dört bayanı vakitsiz ve yersiz bir düzlemde buluşturmuş. İhtilali bu kadar etkileyen bu dört bayan aslında hiç karşılaşmamış. Lakin giyotinle idama gönderilmeleri ve büyük acılar çekmiş olmaları ortak özellikleri. Yani 18. yüzyılda da yaşasanız, bu yüzyılda da yaşasanız ‘kadın’ kimliğine ilişkin olmak demir leblebi üzere. Feminist ve öncü bir hikayeci Olympe De Gouges, 100.000 kişinin başını tek bir baş ile değiştiren küçük suikastçı Charlotte Corday, hiçbir vakit gerçek bir arkadaşa sahip olamayan Marie Antoinette, üst aklın temsilcisi bir casus, “renksiz kadın” Marienne Angel, farklı statülerde olsalar da bayan kimliği üzerinden benzeri bir yazgıyı paylaşıyorlar. Öykü, Dehşet Krallığı periyodunda bu ortak yazgıyı paylaşan birbirinden farklı bayanların kederleri üzerinden ilerliyor. Tıpkı sahneye taşınmalarının ana önermesi, farklılıklarına karşın ortak bir yazgıyı paylaşmaları diyebiliriz.
Her ne kadar elde bir metin olsa da tarihi bir oyuna hazırlanmak oldukça güç. Hem dekor hem kostüm hem de döneme ilişkin tarihi bilgiye kesinlikle ihtiyaç duyuluyor. Oyuna hazırlık süreci nasıl geçti?
Kendi adıma önemli bir araştırma süreci geçirdim. Oyuncu arkadaşlarım da çok önemli okumalar yaptılar. O periyoda dair birçok kaynağa ulaştım. Hem karakterlerin ömürleri, hem periyodun tarihi gerçeklikleriyle ilgili sıra dışı bilgiler edindim. Lakin tarihi gerçekliklerin teğe bir yansıdığı bir oyun çalışmadık. Sonuçta bu bir kurgu. Hem metnin dramaturgisi, hem de oyunun plastiği bugün üzerinden o periyoda ve karakterlere dair yepisyeni bir önerme içeriyor. Absürt öğelerin olduğu, bugünün dünyasının referanslarını taşıyan, sert, komik, provokatif ve dinamik bir oyun çıkarmaya itina gösterdik. Tarihî bilgileri ve o periyoda atıfta bulunan ögeleri pek natürel ki kullandık. Öykünün ana aksı gerçekliğin makas değiştirmesiyle biçimleniyor. Dehşet Krallığı periyodunda ortak ıstıraplar yaşamış olan kayıp ruhlara adadığımız bir öykü anlatmaya çalıştık. Kostüm, makyaj ve sahne tasarımı da klasik ögeler ile çağdaş ögelerin iç içe geçtiği bir çizgide tasarlandı.
Bu noktada takımdan da değinmeden olmaz. 24. İstanbul Tiyatro Şenliği kapsamında sahnelenecek oyunu var eden isimleri de sizden duyabilir miyiz?
Olağan ki… Birbirinden pahalı oyuncu ve dizayncı arkadaşlarımla çalışmaktan onur duydum. Marie Antoinette’i çok kıymetli büyüğümüz usta oyuncu Betül Arım, Charlotte Corday’i genç yetenek Buket Gülbeyaz, Marianne Angelle’i bir öteki kıymetli oyuncu Simel Aksünger ve Olympe De Gouges’u da dönüşümlü olarak birbirinden yetenekli iki oyuncumuz Zeliha Gürsoy ile Hasret Ulukan oynuyor. Tekrar birbirinden yetenekli ve değerli dizayncı arkadaşlarımı da anmadan geçemeyeceğim. Hareket nizamında oyuncu vücudunu adeta heykel üzere işleyen koreograf arkadaşım Orçun Okurgan, ışık dizaynında yeteneğine ve kız kardeşliğine yürekten inandığım Ayşe Sedef Ayter, kostüm tasarımı ve uygulamada Gaye Kızılışık, oyunumuzun müziklerinde Aytun Berbat, afişlerimizde Erin İlkcan Arslan, oyun fotoğraflarımızda Volkan Erkan, oyuncularımızın seslerinde Davet Hün’ün imzaları var. Ve alışılmış ki pek sevgili reji asistanımız Hazal Kadak Baki’yi de anmadan geçemeyeceğim. Koca bir takım aylar süren çalışmanın sonunda oyunumuzu çıkardık. Tüm emeği geçen yol arkadaşlarıma öykümüz ismine minnettarım. Artık son kelam; hakikatli ve her vakit yanımızda olan, bizi hiçbir şartta yalnız bırakmayan sevgili tiyatro severlerin.
Hikâye 18. yüzyılın sonunda Fransa’da geçiyor. Ortada yüzlerce yıl var. Oyun için hazırlanırken bayanların yaşadıkları aksiliklere dair bu hikâyede hiç değişmeyen neler olmuş?
Öyküde değişmeyen ana öge her devirde olduğu üzere ‘kadın kimliğine’ olan coşkulu atakların hiç bitmemiş olması. Bu bağlamda ana sıkıntılarıyla tam bir şimdiki metin. Periyodun adaletsizlikleri, ahlaksızlıkları, eril çürümüşlüğün ve patriyarkal otoritenin bayan vücudu üzerindeki kanlı hegemonyası bugün de olduğu üzere duruyor. Günümüz dünyasında öldürme biçimleri değişti, fakat bayan ruhunun ve vücudunun maruz bırakıldığı mütecaviz lisan ve aksiyonlar silsilesi hiçbir formda değişmedi. Bayanın altın çağı gelmeden ve bayan gerçek manada özgürleşmeden dünya fosseptik çukuru olmaktan kurtulamayacak.
Simone de Beauvoir’ın kelamlarına kulak vermemiz gerekirse,
“Kadın olmak doğal bir gerçek değildir. Muhakkak bir tarihin sonucudur.” Bence belirli bir talihin ve muhakkak bir coğrafyanın da sonucudur. Bayanlar her ne olursa olsun kimliklerine, kişiliklerine, özgür iradelerine ve öykülerine sahip çıkmalı. Birlik ve beraberlik içinde hareket etmeli ve kız kardeşliğin gücüne inanmalı. Emin olunsun ki bayanlar, her periyottaki Dehşet Krallığı’nın kanlı ve kirli tarihindeki o ana aktörlerinden çok daha güçlü. Var olmak için hiç kimseye gereksinimimiz yok. Sıkıntılarımız var, acılarımız var, kaygılarımız var ve çok büyük arbedelerin ortasında kaldık tarih boyunca… Lakin cüretimiz de var, inadımız da var, doğuralım ya da doğurmayalım anaçlığımız var… Bütün bunlar dünyalara bedel. Oyunda çok hoşuma giden bir replik var, “Bazen iyi şeyler çok ses çıkartır.” Sesimizi, en yüksek perdeden çıkarmaya devam etmeliyiz.
Oyun, şenlik sonrası da izleyiciyle buluşmaya devam edecek sanırım. Güncel tarihleri öğrenebilir miyiz?
17 Kasım’daki prömiyerimizden sonra, 28 Kasım’da kendi sahnemiz K! Kültüral Performing Arts’da perde açacağız. Aralık ayı takvimimizi pek yakında sevgili seyircilerimizle paylaşacağız.
Bu işe emek vermiş bir insan olarak pandemi nedeniyle yaşanılan tüm bu aksiliklerin aşılması konusunda iyimser misiniz? Sanat hayatının eskiye dönüşü konusunda bir öngörünüz var mı?
Tedbirlerimizi had safhada alarak prova yapmaya ve oyun çıkarmaya çalıştık. Sanat çok sıkıntı ve tarihi vakitlerden geçiyor. Tüm bağımsız ve ödeneksiz tiyatrolar üzere pandemi bizi de çok olumsuz etkiledi. Fakat her şeye karşın “umutvar” olmanın peşindeyiz. Üretmeye ve direnmeye devam edeceğiz. Sanatın ve sanat işçilerinin ilgili kurumların kalıcı dayanaklarına çok muhtaçlığı var. Bu hususta kâfi adımlar atılmadı şimdiye kadar. Yeteri kadar kuvvetli bir kamuoyu da oluşamadı. Tiyatronun sıkıntıları objektif yerlerde tartışılmalı ve bu kanayan açık yaralara süratli ve özgürleştirici bir “çözümler silsilesi” geliştirilmelidir. Karanlığın içinden sızan bir ışık kesimi kadar iyimserim lakin. Betonların ortasından direnerek baş veren çiçekler üzeredir tiyatro yapmak. Aşkla deliliğin, inatla çelişkinin iç içe geçme hali… Şüphesiz o duvarları yıkarak kendisine bir çıkış yolu bulacaktır.
Milliyet
