Bugün 24 Ocak; kahraman gazeteci ve korkusuz fikir adamı Uğur Mumcu’nun bombalı suikast düzenlenerek katledilişinin 28. yıl dönümü. Mumcu, 27 Ocak’ta düzenlenen cenaze merasiminde yüzbinler tarafından son seyahatine uğurlandı. Türkiye’nin karanlık yıllarından silkiniş eforlarının simge isimlerinden biri olarak tarihe geçti.
Milliyet’in 28 Ocak 1993 tarihli birinci sayfası tek bir bahse ayrılmıştı. Manşette bir fotoğraf yer alıyordu. Fotoğrafın üzerine atılan başlık ise “Bu bir cenaze merasimi değil – Silkiniş” biçimindeydi. Alt başlıkta, “Teröre karşı, karanlığa karşı, demokrasi için, aydınlık için… Tek yürek, tek ses…” sözü vardı. Bu fotoğrafın kenarına şöyle yazılmıştı: “Uğur Mumcu’nun cenaze merasimi bir insan seline, sevgi tufanına, demokrasi yeminine dönüştü. Yüzbinlerin yüzünde acı, inanç ve silkinişin sözü vardı.”
Milliyet’in manşetindeki spotlarda ise şu tabirler yer alıyordu: “Türkiye’nin kalbi dün Ankara’da attı. Yüzbinlerce insan Uğur Mumcu’nun cenazesinin etrafında toplandı ve Atatürk’le, laik cumhuriyete ve demokrasiye sahip çıktığını tüm dünyaya ilan etti. Ankara’nın caddeleri, meydanları, Mumcu’nun tabutu başında kenetlenen sayısız beşere dar geldi. Bayanı erkeği, yaşlısı genci, askeri, sivili yağmura karşın konutundan çıktı ve karanlık ellere lanetler yağdırdı. Dev bir mitinge dönüşen cenaze merasimine katılan kitleler daima bir ağızdan İstiklal Marşı’nı, Dağ Başını Duman Almış Marşı’nı ve Ankara’nın Taşına Bak Marşı’nı söylediler.”
Devlet tam takım
Milliyet, 28 Ocak’ta Türk basın ve fikir hayatının kıymetli isimlerinden Uğur Mumcu’nun uğurlanışını bu türlü duyurmuştu. Mumcu, 27 Ocak Çarşamba günü son seyahatine uğurlanmıştı. Birinci merasim, o periyot Kızılay’da bulunan Cumhuriyet Gazetesi’nin Ankara Ofisi önünde yapıldı. Mumcu’nun naaşı, akabinde Maltepe Camii’ne götürüldü. Kızılay ve cami etrafında toplanan kalabalık yüzbinlerle söz ediliyordu. Maltepe Camii’ndeki cenaze namazı ve merasime katılanlar ortasında devrin Meclis Lideri Hüsamettin Cindoruk, Başbakan Vekili Erdal İnönü, İçişleri Bakanı İsmet Sezgin, anamuhalefet partisi ANAP’ın başkanı Mesut Yılmaz, CHP Genel Lideri Deniz Baykal, YDP Genel Lideri Hasan Celal Hoş üzere isimler dikkat çekiyordu. Genelkurmay Lideri Orgeneral Doğan Güreş ile kuvvet kumandanları da merasime TSK’yı temsilen tam takım katılmışlardı. Yüksek yargı liderleri ile değerli bürokratlar da cami avlusundaydı. Çok şiddetli bir yağmur yağıyordu. Buna karşın fevkalâde bir kalabalık o gün Uğur Mumcu’nun şahsında ve anısında Türkiye’nin geleceğine sahip çıkmak için Kızılay’a akın etmişti.
Korkusuz niyet adamı
Bugün 24 Ocak; cenaze merasiminde Türk halkını birleştiren kahraman gazeteci Uğur Mumcu’nun caniler tarafından katledilişinin 28. yıl dönümü. Bugün; Atatürk’ün hayata geçirdiği temel unsurlara, cumhuriyetin kuruluş ideolojisine inanan, Türkiye’nin karanlık günlerinde tam bağımsızlık anlayışını tutkulu bir biçimde savunan onurlu ve korkusuz bir niyet adamının kısa hayat kıssasını anlatmaya çalışacağım. Uğur Mumcu, 22 Ağustos 1942’de Kırşehir’de doğdu. Babası Hakkı Şinasi Beyefendi, tapu memuruydu. Annesi Nadire Hanım idi. Dört kardeşin üçüncüsüydü. Çocukluğu Ankara’da geçti. 1962’de Cumhuriyet Gazetesi’nde yayımlanan “Türk Sosyalizmi” başlıklı makalesiyle Yunus Nadi Mükafatını aldı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ndeki öğrenciliği periyodunda öğrenci derneğinin başkanlığını üstlendi. Mezun olunca Cemal Reşit Eyüpoğlu’nun yanında bir müddet avukatlık yaptı. 1965’te İstikamet Dergisi’ndeki yazılarında Atatürk prensipleri ile tam bağımsız bir Türkiye’yi savundu. 1968 yılında lisan tahsili için İngiltere’ye gitti.
Sakıncalı piyade
1969’da Hukuk Fakültesi Yönetim Hukuku Kürsüsü Profesörü Tahsin Bekir Balta’nın asistanı oldu. Bu periyotta hukukla ilgili yazıları, Milliyet’te yayımlandı. 1971’de 12 Mart muhtırasıyla birlikte gelen kısmi darbe günlerinde gözaltına alınanlar ortasındaydı. Orduya hakaret ettiği argümanıyla tutuklandı. Mamak Askeri Cezaevi’nde bir yıla yakın yattı. Mahkumiyet kararı Yargıtay tarafından bozulunca özgür kaldı. 10 Ekim 1972’de askere alındı. Tuzla Piyade Okulu’ndaki eğitimin akabinde “kötü hal ve niyet sahibi” olduğu teziyle er çıkarıldı. Askerliğini piyade eri olarak Ağrı Patnos’ta tamamladı. O artık “sakıncalı piyade” idi. Askerden dönünce üniversiteden de ayrıldı. Profesyonel olarak gazeteciliğe Yeni Ortam’da 1974’te başladı. 1975’te Anka Ajansı’nda çalışırken, Cumhuriyet’te de “Gözlem” köşesinde yazıyordu. Anka Ajansı’nda Altan Öymen ile birlikte Süleyman Demirel’in yeğeni Yahya Demirel’in hayali mobilya ihracatını ortaya çıkardı.
Güldal Hanım’la evlendi
1976’da Güldal Hanım ile evlendi. 1977’de Cumhuriyet Gazetesi’nin takımına geçti. Türkiye, terörün sokağa indiği karanlık günlerdeydi. Kaleminin gücüyle teröre karşı gayret verdi. 1 Mayıs’ta Taksim’deki katliamı irdeleyen yazılar yazdı. “Sakıncalı Piyade” ve “Bir Pulsuz Dilekçe” kitapları bu devirde yayımlandı. 1979’da yazdığı “Çıkmaz Sokak” kitabıyla silahlı aksiyonlara, teröre karşı çıktı. 12 Eylül 1980’de askeri darbe oldu. 1981’de “Silah Kaçakçılığı ve Terör” isimli kitabını yazdı. Terörle silah kaçakçılığı ortasındaki bağı ortaya koyuyordu. Milliyet’in efsane Genel Yayın Direktörü Abdi İpekçi’nin katili Mehmet Ali Ağca, 1981’de Papa’yı öldürme teşebbüsünde bulundu. Mumcu, Ağca’nın karanlık bağlarından yola çıkarak Türkiye üzerinden oynanan kirli oyunlarla ilgili araştırmalarda bulundu. 1983’te İtalya’da Ağca ile cezaevinde röportaj yaptı. NBC, bu röportajı yayınlamak istedi. Mumcu, röportajı o sırada kapalı olan gazetesi Cumhuriyet’ten öbür yerde yayımlamayı düşünmediği cevabını verdi. “Papa-Mafya-Ağca” kitabını, 1984’te, “Rabıta” kitabını ise 1987’de yayımladı.
Milliyet’te DE yazdı
1990’larda Türkiye’de PKK terörü öne çıkmıştı. Mumcu’nun “Kürt-İslam Ayaklanması 1919-1925” ismini taşıyan araştırması 1991’de yayımlandı. Mumcu, 1 Şubat – 3 Mayıs 1992 tarihleri ortasında Milliyet’te yazdı.
Milliyet’in Ankara Bürosu’ndaki odası, Paris Caddesi ile ABD Büyükelçiliği’ne bakıyordu. 7 Mayıs 1991’de Cumhuriyet’e döndü. 1991’den itibaren araştırmalarını; terör örgütleri PKK ve Hizbullah ile kontgerilla konusu üzerinde ağırlaştırdı.
“Dosya kapanmamalı”
Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfı’nın internet sitesinin “Uğur Mumcu Cinayeti” kısmında şu tabirlere yer veriliyor: “2000 yılında 2000/102 E.sayılı Umut Operasyonu Davası ismi ile açılan bu dava, çeşitli kademelerden geçirilerek 08.11.2006 günü Yargıtay 9.Ceza Dairesi’nin 2006/1554 E.2006/6101 K.sayılı kararıyla onandı. Olayın faili olarak bu davada yargılanan Necdet Yüksel istikametinden daha evvel mutlaklaşan karar, son kararın onanmasıyla, Ferhat Özmen tarafından de katılaştı. Görünüşte biten dava, Kalpaksız Kuvva’i Milliyeci Uğur Mumcu’nun yakınları tarafından bitmemiştir. Davanın değişik kademelerinde söylediğimiz üzere, hâlâ bulunamayan Oğuz Demir, yargılanan Ferhat Özmen, Necdet Yüksel ve başka faillerin cezalandırılması, evrakın kapandığı manasına gelmemelidir. Topluma olayın faili olarak sunulanlar değil, olayın gerisindeki gerçek failler ortaya çıkarılıncaya kadar bu belge kapanmayacaktır. Kapanmamalıdır. Ne yazık ki, Uğur Mumcu cinayeti bütün ilişkileriyle hâlâ aydınlatılamamıştır. Mahkemenin verdiği karar onansa bile, cinayete azmettirenler ortaya çıkmadığı sürece, belge bizim açımızdan kapanmış sayılmayacaktır.”
Gazeteci tarifi
Uğur Mumcu, 3 Mayıs 1992’de Milliyet’teki yazısında gazeteciyi şöyle tanımladı: “Gazeteciyi nasıl tanımlarsınız? Kimdir gazeteci, ne yapar? Fonksiyonu nedir? Gazeteci, her hususta fikir ileri süren, her şeyi bilen insan demek midir? Hayır. Nereden bilecek gazeteci her şeyi? Ben kendime nazaran bir tarif yapayım: Gazeteci, haber ve bilgi kaynağına en çabuk ulaşan ve bu kaynaklardan edindiği bilgi ve haberleri okurlara sunan insan demektir.
Gazetecinin bu vazifesini yapabilmesi için habere, olaya, olguya, dokümana ve bilgiye dayalı yazılar yazması gerekir. Bunun için de gazetecinin sağlam kişi olması mecburidir. Sır saklayan, haber ve bilgi kaynağını gizlemesini bilen, gerektiğinde hükümetlere ve güç odaklarına karşı savaşmayı göze alan insan, gazetecidir.”
Çocuk yürekli baba
Uğur Mumcu’nun kızı Özge Mumcu Aybars, babasının öldürüldüğü gün 11 yaşındaydı. Sokakta bomba patladığında konuttaydı. O küçük kız, yıllar sonra şunları anlatacaktı: “Çok heyecanlı, çocuk yürekli diye tanım edebileceğim bir babaydı. Abimin (Özgür Mumcu) ansiklopedi okuduğunu görünce, taksitle ansiklopediler almıştı. Meskenimiz ansiklopedi cennetiydi. En hoş günlerimiz dededen kalma yazlıkta, yani Ayvalık’ta geçmişti. Babam konutun bir kısmını ofise çevirdiğinden daha çok konutta olurdu. Biz okuldayken çalışır, akşam yemeklerinde birlikte sofraya oturulurdu. Babam hepimizi güldürecek bir bahis bulurdu. Sofradan yayılan şen kahkahalar hâlâ kulağımda. 24 Ocak 1993 günü aklıma geldiğinde hâlâ boğazıma bir yumru takılıyor. Olay olduğunda meskende yalnızdım, annemle babam bir hasta ziyaretine çıkmıştı; ağabeyim ise Bulutsuzluk Hasreti konserine gitmişti. Babam önden çıktı, annem beni tembihledikten sonra kapıyı kapatmıştı ki çok şiddetli bir patlama oldu. Konutun yakınındaki trafo patladı sandım evvel. Zira elektrikler gitmişti. Yan apartmandan insanların çıktığını görüyordum lakin ben bir halde meskende kaldım.”
‘Dinleyicimi kaybettim’
Eşi Güldal Mumcu, Uğur Mumcu’nun insani taraflarını Ayşe Hasret İnci ile söyleşisinde şöyle anlatmıştı: “Kurtuluş Savaşı sinemaları onu heyecanlandırırdı. Münir Nurettin Selçuk’u dinlemeyi severdi. Bir de Klasik Batı Müziği’ndeki birtakım yapıtların piyano versiyonlarını dinlerdi. Özgür gitar dersi alırdı. Özge de piyano çalardı. Uğur’un çok güzeline giderdi. Suikastten sonra çalmayı bıraktı Özge. ‘Niye çalmıyorsun kızım’ diye sorunca, ‘En büyük dinleyicimi kaybettim’ demişti.”
‘Fikri takip yapıyordu’
Eşinin araştırma duygusu ve okuma isteği çok yüksek olduğu için akademisyen olduğunu belirten Güldal Mumcu şunları söylemişti: “Fakat 12 Mart 1971 darbesinde içeri alındı Uğur ve ‘Sakıncalı Piyadelik’ periyodunu yaşadı. Beraat etse de tekrar üniversiteye girmek istemedi ve gazetecilikte devam etmek istedi. Araştırmacı-gazetecilik o devir pek yapılmayan bir işti. Bir olayı anlatıyor, geçmişini araştırıyor, tesirlerine bakıyor, haberin fikri takip ile peşinden gidiyordu. Akademisyenlik ile gazeteciliği birleştirince araştırmacı-gazetecilik ortaya çıkıyor. ‘Bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olunmaz’ diyerek olayları araştırıyor. Bu yüzden sohbet ederken bile çok ayrıntılı soru sorardı.”
Bombalı suikast
Uğur Mumcu 13 Ocak 1993’te İstanbul’da Harp Akademileri’nde gazetecilik üzerine bir konferans verdi. Terör örgütü PKK ile Kürt meselesini birbirinden ayırıyordu. Son çalışması Kürt Dosyası’nı, bu bakış açısı üzerine kurmuştu. 24 Ocak 1993 Pazar günü, Çankaya-Gaziosmanpaşa’da meskeninin önündeki otomobiline konulan bomba ile öldürüldü. Suikastı İBDA-C ve Hizbullah üzere terör örgütleri üstlendi. Lakin üstünden 28 yıl geçmesine karşın Mumcu kadar Türkiye’yi de gaye alan bu müthiş cinayetin üzerindeki sis perdesi hâlâ devam ediyor.
Milliyet
