Kayseri ve Afyon ortasındaki sucuk ve pastırma yarışı Avrupa’ya taşındı. Türk Patent ve Marka Kurumu’ndan coğrafik işaret tescili alan iki vilayet, bu eserler için Avrupa Komitesi’ne yaptığı Muhafazalı Coğrafik İşaret müracaat sonuçlarını bekliyor.
Afyon ve Kayseri’nin sucuk ve pastırma rekabetinde Türkiye’de Marka ve Patent Kurumu’ndan birinci coğrafik işaret başvurusu yapan ve tescili alan vilayet Kayseri iken, Avrupa Birliği coğrafik işaret başvurusunu yapan birinci vilayet ise Afyon. Kayseri pastırması 2001, Kayseri sucuğu 2002 yılında coğrafik işaret tescili alırken, Afyon pastırması 2004, Afyon sucuğu ise 2005 yılında coğrafik işaret tescili aldı. Avrupa Birliği coğrafik işaret tescili için birinci müracaat ise Afyon sucuğu ve pastırması için 2012 yılında yapılırken Kayseri sucuğu ve pastırması için 2017 yılında müracaatlar yapıldı.
Yöresel Eserler ve Coğrafik İşaretler Türkiye Araştırma Ağı (YÜCİTA) Lideri Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu, Türkiye’de Afyonkarahisar ve Kayseri vilayetlerinin sucuk ve pastırma rekabeti ile misal durumdaki birtakım vilayetler ve yöresel eserlerinden örnekler verdi. Türkiye’de coğrafik işaretli eser müracaatlarında birtakım eserlerde duplikasyon (çoğaltma) olduğunu belirten Prof. Dr. Tekelioğlu, “Kayseri’nin sucuk ve pastırması ile Afyon’un sucuk ve pastırması AB’de coğrafik işaret bekliyor. Kentler ve eserler ortasında bir rekabet var lakin öncelikle AB tescili alarak eserler kendi tanınırlığını artırmak ve AB’de korunmak istiyor. Bu çok önemli” dedi.
Coğrafik işaret yetmiyor
AB’den tescil alımının tek başına kâfi olmayacağını söyleyen Prof. Dr. Tekelioğlu, “Bizzat gözledik, Antep baklavası Antep’te korunamıyor. Neden, zira coğrafik işaret yönetişimi tanınmıyor. Sistem çalışmadığı sürece AB’den tescil almak da çok mana söz etmiyor. Coğrafik işaretlerde, ‘coğrafi işaret tecavüzü’ dediğimiz olaylar da çok yaşanıyor. Yani bunların sahtelerinin yapılması falan. Kelam gelimi Avrupa Fikri Mülkiyet Ofisi’nin 2014 çalışmalarına nazaran AB’de coğrafik işaret tecavüzünden kaynaklanan ziyan 4,5 milyar Euro. Bunun 1,5 milyar Euro’su Fransa’ya ilişkin. Yani AB’de sahtecilik çok ağır bir formda oluyor. Bilhassa internet üzerinden coğrafik işaret tecavüzü çok var” diye konuştu.
İhtilaflar doğabiliyor
Türkiye’de olduğu üzere diğer ülkeler ve kentler ortasında da ihtilaflar doğabildiğine işaret eden Prof. Dr. Tekelioğlu, Cezayir ve Tunus ortasındaki hurma probleminden örnek verdi. Prof. Dr. Tekelioğlu, “Bir hurma çeşidi, ışığa tuttuğunuzda çekirdeği görülür. O ‘benim’, öbür ‘benim’ diyor. Bizde de bu türlü şeyler var. Siirt Büryan kebabı için tescil aldı, Bitlis ‘benim’ diyor. Evliya Çelebi’nin Bitlis’ten geçtiğinde Büryan kebabının Bitlis’e ilişkin olduğunu söylemesi. O tarihlerde ise Siirt, Bitlis’e bağlıymış” dedi.
Kentler ortası rekabet
Yeni bir tartışmanın da Vakfıkebir ekmeğiyle ilgili olduğunu anlatan Prof. Dr. Tekelioğlu, “Trabzon’un, buna rağmen Giresun Görele ilçesinin Çavuşlu beldesi, ‘Çavuşlu ekmeği’ olarak tescil aldı. Artık ikisi ortasında müthiş bir rekabet var. Bu rekabet birebir vakitte kentlerde coğrafik işaret tescil sayılarını artırmak istikametinde de kendini gösteriyor. Kentler ortasında da rekabetten çok kendi öz varlıklarına, mahallî kıymetlerine sahip çıkmak diye isimlendirmek daha hoş olur” diye konuştu.
Ekosistem farkı
Sucuk ve pastırma için AB’ye yapılan coğrafik işaret müracaatlarında Afyon’un mahreç işareti, Kayseri’nin ise menşei işareti taşıdıklarını lisana getiren Prof. Dr. Tekelioğlu, şöyle devam etti:
“Coğrafi işaretli eserlerde her eserin bulunduğu coğrafyalardan kaynaklanan özellikleri vardır. Bulunduğu yöre, o coğrafik alanda bir ekosistem var. Örneğin Finike portakalını o ekosistem sayesinde üretiyoruz. Toprak, iklim, üzere ya da bir insan gücü, beşeri kitle var. Bu beşeri kitle tarihler boyunca bir eseri üretme konusunda son derece gelişmiş bilgi, yetenek, ustalık geliştirmiş. Bu ustalığın sonucunda o eser çıkıyor. Çorum’da leblebi çıkıyor ancak Çorum’da nohut bile üretilmiyor. Lakin bilgi maharet, ustalık orada.”
Pastırmalar ortasında rekabet
Her eserin bulunduğu yerin, doğal özelliklerinin lezzet ve aromasına katkıda bulunduğuna işaret eden Prof. Dr. Tekelioğlu, “Pastırmada kullanılan etin niteliği gerekir, bu hayvanların nerelerde hangi otlarla beslendiği, imal tekniği. Örneğin kurutma çok kıymetlidir. Onları kuruturlar, değişik istikametlerden gelen rüzgarlar bile tesirler. Büsbütün üretim tekniği, metodu, ustalık sonucudur. Farklar buradan kaynaklanır. En son bu rekabete Kastamonu pastırması da eklendi. Hasebiyle pastırmalar ortasında bir rekabet var” dedi.
Tüketicinin damak zevkine nazaran değişir
Bu eserlerle ilgili tercihin ise tüketicinin damak zevkine nazaran değiştiğini söyleyen Prof. Dr. Tekelioğlu, “Ama hepsi de çok hoş, bizim ülkemizin, kentlerimizin öz varlıkları. Hepsinin gerisinde çok kıymetli bir birikim, ustalık, tarihi miras, gelenek, kültür var. Hasebiyle bütün bunların sonucunda biz şanslıyız. Bu eserlere ulaşabiliyoruz” diye konuştu.
‘Asırlardır sucuk konusunda afyon en zirvededir’
Afyonkarahisar’daki vatandaşlar ve esnaf ise Afyon sucuğunun ülkede değil dünyada birinci sırada olduğunu savundu. 10 yıldır İkbal Sucukları’nda satış elemanı olarak çalışan Şerafettin Kilci (30), “Sucukta, ekmek kadayıfında, lokumda, kaymakta, Afyonkarahisar en başta ilgi çekmekte. Afyonkarahisar zati bilindiği üzere gastronomi kentidir. Bu bahis çok geç kalınmış bir noktadır. İnşallah bundan sonra yurt içi, yurt dışı, Afyon sucuğumuzu ve yöresel eserlerimizi gastronomi kenti olarak en çok doruğa taşımaktayız. Bunun Afyon’a çok büyük tesiri olur. Afyonkarahisar ile Kayseri rekabetten ötürü, sucukta tartışmaya girilmez. Afyon evvelden beri sucuk yapmaktadır. Asırlardır sucuk konusunda Afyon en doruktadır. Bu tartışılmaz. Türkiye’nin değil, dünyanın birinci sırasındadır” dedi.
‘Sucuk ve pastırma denildiğinde akla birinci gelen kent Kayseri’dir’
Kayseri Ticaret Borsası Lideri Recep Bağlamış ise Kayseri sucuğuna Avrupa Birliği’nden coğrafik işaret geleceğine inandığını belirterek, “Kayseri sucuk, pastırma ve mantıda başkan bir pozisyonda. Kayseri Ticaret Odası 2017 yılında Kayseri pastırması, Kayseri sucuğu ve Kayseri mantısı olmak üzere ABye coğrafik işaret noktasında müracaatı olmuştu. Bu başvuralar olağanda iki yıl içerisinde sonuçlanıyor, lakin 4 yıla yakın bir vakit oldu. Büyük ihtimalle, coğrafik işaretin tam manasıyla Kayseriye verilmesiyle ilgili araştırmalar devam ediyor. İnanıyorum ki Kayseri sucuğuna ABden coğrafik işaret verilecektir. Biz Türkiyede birinci adımı Türkiye Cumhuriyetinde coğrafik işareti Kayseri olarak aldık. Kayseri olarak bizim isteğimiz, pastırmada olduğu üzere bu tescilin AB tarafından Kayseriye verilmesi beklentisindeyiz. Afyon vilayetimizde sucuğu ile ilgili savları var bu savları öldürebilmek için de coğrafik işaret dokümanını alacağız” diye konuştu.
Kayseride sucuk üretiminin yıllardan bu yana devam ettiğini kaydeden Bağlamış, şöyle konuştu:
1950 yıllarına dayanan bir sucuk imalatımız var. Sucukta avcar dediğimiz baharat olasılığımız Türkiyeye hitap eden bir tatta. Sucuğu Türkiyeye tanıtan birinci Kayseri, üretimi Kayseride başlıyor daha sonra yaygınlaşıyor. Öbür vilayetlerimiz de tabi ki üretim yapacaklar, Kayseri sucuğunu örnek alarak satışında da bilhassa Kayseri sucuğu diye satmaya başlıyorlar. Her bölgemizin kendine nazaran savı var, bizim bölgemizin bilhassa argümanı avcar ve dana etinden yapıyor olmamız. Bizim sucuğumuzun eti erkek hayvanlardan elde edilen, birinci kalite eser olması en değerli özelliğimiz. Bugüne kadar Türkiyeye önderlik yaptı, bundan sonra da sucuk Türkiyede Kayseri markası olarak liderliğini sürdürecek. Asla Kayseri sucuğunu ne Afyona ne de öteki vilayetlerimize kaptırmayacağız. Tıpkı pastırmada olduğu üzere sucukta Türkiyede önderdir. Sucuk ve pastırma denildiğinde aklımıza birinci gelen kent Kayseridir. Bunu da Afyonlu kardeşlerimize duyurmuş olalım.”
Kayseri sucuğunun lezzeti, baharatın lezzetinden gelir
Muhafazalı Coğrafik İşaret’in Kayseri’ye verileceğinden emin olduklarını söyleyen 40 yıllık pastırma ve sucuk satan Adem Karaca, “Kayseri’de çok eski bir geçmişe sahip olan sucuğun lezzeti, Erciyes’in rüzgarından ve baharatın lezzetinden gelir. Kayseri sucuğunu pişirmeden de yemek mümkün. Sucuğun doldurulduğu bağırsak çok değerlidir. Lifli olan Kayseri sucuğunu pişirmek için tavaya birkaç damla su koymak kafidir. Afyon kaymağı ve lokumuyla ünlü bir kent. Muhafazalı Coğrafik İşaret Kayseri’ye verilecektir” dedi.
,
Milliyet
