Covid-19 enfeksiyonuna yakalanma korkusu nedeniyle rutin denetimlerin aksatılması, sıhhat kuruluşlarında kaynakların pandemiyi önlemeye odaklanması, bilhassa kanser tanısı ve tedavisinde alarm zillerinin çalmasına neden oluyor. Yapılan çalışmalar standart kanser taramalarında yüzde 90’a yakın azalma olduğunu gösteriyor. Bu durumun korkutucu yansıması ise ileri evre kanserlerde artış! O denli ki istatistiki çalışmalar ileri evre kanser teşhisinin bir öncesi yıla nazaran yüzde 75 oranında arttığını gösteriyor.
Belirtiler göz arkası ediliyor!
Covid-19 pandemisi korkusu ile şahısların hastaneye başvurmaktan çekinmesi, salgını denetim altında tutmak hedefiyle sıhhat kuruluşlarının kimi tarama programlarını, acil olmayan operasyon ve teşhis süreçlerini askıya alması çeşitli sıhhat meselelerinin da vaktinde saptanamamasına yol açıyor. Genel risk kümesindeki erişkinlerin tarama programlarına başvurmaması bir yana, önemli belirtileri olduğu halde birçok hastanın yakınmalarını göz gerisi ettiğini belirten Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Gökhan Demir, kelamlarına şöyle devam ediyor: “Geçen yıl nisan ayında yeni kanser teşhisinde evvelki yıllara kıyasla neredeyse yarı yarıya bir düşüş izlendi. Bu çok kaygı verici. Pek çok yeni kanser hastasının teşhis alana kadar aylar kaybetmesi ve hastalığın ileri evrede tanılanmasına yol açıyor. İleri evre kanser teşhisinde geçen yıla oranla yaklaşık yüzde 75’lik bir artış oldu. İleri evre kanserlerin artması kaçınılmaz olarak sağ kalımın azalması ve kanser bağlı vefat oranlarının artışı ile sonuçlanabilir.”
‘Kanser denetiminde kaybedilen ivme kazanılmalı’
Tüm sıhhat tesislerinde Covid-19 virisüne karşı katı tedbirler alındığını, tarama ve teşhis prosedürleri için hastaneye gidildiğinde virüsü kapma riskinin çok düşük olacağını belirten Prof. Dr. Gökhan Demir, “Zaman kaybetmeden tanıya ulaşılması ve tedaviye başlanması hayat kurtarıcıdır. Ülkemiz yavaş ve inançlı bir halde yine açılırken kanser taraması ve teşhisi standart sıhhat hizmetlerindeki değerli yerini korumalıdır. En yüksek risk altındaki hastaları öncelik sırasına koymak, inançlı bir biçimde tetkik etmek ve kanser denetiminde kaybedilen ivmeyi yine kazanmak gereklidir” diye konuşuyor.
Ülkemizde de dünyada olduğu üzere en fazla sıklıkta görülen göğüs, prostat, akciğer ve kolorektal kanserler için tarama programları bulunuyor. Kanser taramasının rastgele bir belirtisi olmayan sağlıklı bireylere yapıldığını anlatan Prof. Dr. Gökhan Demir, bu tarama programları hakkında detaylı bilgi veriyor.
Göğüs kanseri
Bayanlarda en sık görülen kanser olan göğüs kanserinin erken tanısı için 40 yaşından itibaren her bayanın yılda bir kez mamografi ve göğüs ultrasonu çektirmesi öneriliyor. Fakat genç yaşta göğüs kanseri tanısı almış bir akrabası olan yahut göğüs kanseri riskini artıran (BRCA genleri gibi) belli genlere sahip bayanların, 40 yaşından evvel taramaya başlaması gerekiyor. Mamografi ile nizamlı taramanın 74 yaşına kadar devam ettiğini söyleyen Prof. Dr. Gökhan Demir, “Meme yahut koltuk altında eline kitle gelen, göğüs cildinde portakal kabuğu görünümü üzere değişiklikler ortaya çıkan, göğüs başında çekinti yahut akıntı gelmesi üzere semptomları olan bayanlar, vakit kaybetmeden bir onkoloji merkezine başvurmalıdır.” diyor.
Prostat kanseri
Çoklukla yavaş seyirli bir kanser tipi olan prostat kanserine yakalanma oranı yüzde 10-12 seviyesinde. Ortalama riskli erkeklerde prostat kanseri taramasına başlama yaşı genelde 50 olarak kabul ediliyor. Ailesinde yüklü prostat kanseri hikayesi olan, yahut bilinen BRCA1/2 mutasyonu bulunan daha yüksek riskli erkeklerde tarama başlangıcı ise 40 yaşa kadar iniyor. Her 1-2 yılda bir PSA ölçümü ile taramada olağanın üstünde bir PSA pahası saptanırsa hastanın ileri tetkik ve incelemeler için yönlendirildiğini belirten Prof. Dr. Gökhan Demir, 70 yaşın üzerinde taramaya başlanmasının önerilmediğini kaydediyor.
Akciğer kanseri
Kansere bağlı ölümlerde birinci sırada yer alan akciğer kanserlerinin yüzde 85-90’ı sigaraya bağlı gelişiyor. Sigara içmeyenlerde de dumana maruz kalmak kıymetli bir neden olarak görülüyor. Sigarayı bıraktıktan sonra uzun yıllar risk azalmadığı için daha evvel sigara içenlerde yüksek oranda akciğer kanseri görülüyor. Buna rağmen düşük doz bilgisayarlı tomografi ile akciğer kanseri taramasının erken teşhis için değerli olduğunu söz eden Prof. Dr. Gökhan Demir, “Önceki 15 yıl içinde sigarayı bırakanlar da dahil olmak üzere 30 paket yıllık sigara hikayesi olan hastalarda yıllık düşük doz bilgisayarlı tomografi taramasının akciğer kanserine bağlı vefat oranlarını yüzde 25 kadar düşürdüğü bilinmektedir.” diyor. Sigara içenlerde bir müddet evvel bırakmış olsalar dahi yeni başlayan öksürük kanser kuşkusu olarak ele alınıyor. Nefes darlığı, kanlı balgam, göğüs yahut omuz ağrısı, ses kısıklığı, kilo kaybı, yüz ve uzunluğunda şişlik üzere yakınmaları olanların da en kısa vakitte doktora başvurması gerekiyor.
Kolon kanseri
Kanser öncülü olan bağırsak poliplerini ve kolon kanserini bulgu vermeden evvel tespit etmek için kolonoskopiye ek olarak dışkıda bâtın kan, sigmoidoskopi, sanal kolonoskopi, kapsül kolonoskopisi üzere pek çok tarama testi bulunuyor. Hiçbir yakınması ve risk faktörü olmasa dahi 45 yaş üstü her erişkinin tarama hedefiyle kolonoskopi yaptırması öneriliyor. Bağırsak alışkanlığında değişiklik, tekrarlayan ishal yahut kabızlık, dışkılama sırasında ağrı ve kanama, dışkı kalibrasyonunda incelme, şişkinlik, karın ağrısı, kilo kaybı üzere şikayetleri olan yahut tetkiklerinde demir eksikliği yahut kansızlık saptananların vakit kaybetmeden doktora başvurması ve kolon /rektum kanseri açısından tetkik edilmesi gerekiyor.
Milliyet
