TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, “Almanya, ABD, Fransa ve İngiltere Örneklerinde Toplumsal Medya Şirketlerinin Yasal Yükümlülükleri” başlıklı bir araştırma raporu hazırladı.
Raporda, internet ve toplumsal medyanın dünya çapında giderek artan aktifliğiyle, bu platformlarda paylaşılan içeriklerin türel statüsüne yönelik tartışmaların başladığı belirtildi.
Toplumsal medyanın tarifi, toplumsal medya şirketlerinin yasal yükümlülükleri ve kendi platformlarında paylaşılan içerikler konusunda şirketlerin sorumlulukları göz önünde bulundurularak bu yeni durumun nasıl ele alınacağının çeşitli açılardan sorgulandığına işaret edilen çalışmada, Avrupa ve ABD örneklerinin incelendiği aktarıldı.
İncelenen memleketlerin birçoklarının toplumsal medyayla ilgili faaliyet gösteren şirketlere hususî düzenleme yapmadığı, bunun mahalline bu platformlardaki içeriklerin yasal kontrolü açısından kendi ceza ve muhabere kanunları ile sair ilgili iç hukuk mevzuatını kıstas aldıklarının görüldüğü kaydedildi.
Bununla birlikte istisnai olarak toplumsal ağlara hususî ihdas edilen yasal düzenlemelere ve bu mevzuyu merkeze oturtan parlamento faaliyetlerine de rastlandığı anlatılan raporda, toplumsal medya şirketlerinin yasal yükümlülüklerini yeni ve başka bir husus olarak ele alıp inceleyen Almanya, ABD, Fransa ve İngiltere örnekleri üzerinde durulduğu tabir edildi.
Çalışmada, bu dört devlet örneğinde görülen ve yalan haberle uğraş, nefret söylemlerinin düzenlenmesi, şiddet içerikli paylaşımların engellenmesi ve seçim süreçlerinin salahiyetinin sağlanması üzere nedenlerle yasama ve yürütme faaliyetleri kapsamında getirilen düzenleme ve tekliflerin incelendiği belirtildi.
ALMANYA
Raporda, Almanya’da 2 milyon ya da daha fazla kayıtlı kullanıcıya sahip toplumsal ağlara uygulanabilen 1 Ekim 2017 tarihli Toplumsal Ağların Düzenlenmesi Kanunu kapsamında toplumsal medya şirketlerinin açıkça yasa dışı içerikleri, şikayet gelmesinin üzerinden en geç 24 saat sonra kaldırması gerektiği aktarıldı.
Kanun kapsamındaki yükümlülüklerini kasten ya da taksirle mahalline getirmeyen toplumsal medya şirketlerine 50 milyon avroya varan para cezası verilebildiği vurgulandı.
Raporda, toplumsal medya şirketlerinin tesirli şikayet inceleme mekanizmaları oluşturması, şikayetleri nasıl ele aldıklarını sistemli aralıklarla raporlaması ve yasal bildirimlerin yöneltilebileceği bir temsilci belirlemesi gerekliliğine ait kararların kanunda yan aldığı anlatıldı.
Almanya’da kelam konusu kanunun yürürlüğe girdiği birinci 6 ayda, Facebook’un gelen şikayete tabi içeriklerin yüzde 21,2’sini, YouTube’un yüzde 27,1’ini, Google’ın yüzde 46,1’ini ve Twitter’ın ise yüzde 10,8’ini kaldırdığına işaret edildi.
Yeni gelişme olarak 19 Şubat 2020’de Almanya Birleşik Hükümetince, münhasıran şiddetli sağ ve nefret hataları ile mücadeleyi güçlendirmek için toplumsal ağlara ait kanunun kapsamını genişletecek bir taslak sunulduğu, bu taslağın 18 Haziran 2020’de Alman parlamentosunun alt kanadı olan Birleşik Meclis’ten geçerek üst kanat olan Birleşik Konsey’e gönderildiği belirtildi.
Raporda, kanun uyarınca toplumsal medya şirketlerinin artık yasa dışı içeriği kaldırmakla kalmayacağı, bu durumu Birleşik Kriminal Polis Dairesine bildirme yükümlülüğü altına da gireceği söz edildi.
Bildirilmesi gereken içeriklerin; propagandanın yayılması, önemli şiddet içerikli fiillere hazırlık, şiddete teşvik ve şiddetin tasvir edilmesi, hatanın armağanlandırılması ve onaylanması ya da evlat pornografisi kayıtlarının yayılması cürümlerine husus olması gerektiği kaydedildi.
Getirilen yenilikler arasında polise, kapsamı belirtilen yasa dışı paylaşımın içeriğiyle birlikte içeriği kamuya intikal ettiren ya da en son paylaşan kullanıcının IP adresi ve ilişki noktası numarasının verilmesinin de olduğuna dikkat çekildi.
ABD
Raporda, teknoloji şirketlerinin ABD’de hür yarışma ortamı içinde kendilerine katı yasal yükümlülükler uygulanmaksızın faaliyetlerini yürüttüğü belirtildi.
ABD Kongresinde birçok dinleme içtiması yapılarak çevrim içi zararlı içeriklere, münhasıran de dezenformasyon ve yalan haberlere ait muhtelif araştırma ve soruşturma faaliyetlerinin yürütüldüğüne mekan verildi.
Bunların bahisleri arasında Rusya’nın 2016 ABD başkanlık seçimlerine müdahale ettiği tezleri, şahsî dataların açık istek alınmaksızın siyaset kampanyalarında mikro hedefleme usulüyle reklamlama için kullanıldığını açığa çıkaran Cambridge Analytica skandalı ve dijital çağda toplumsal medya platformlarının siyasi ve iktisadi gücü olduğu söz edildi.
Birleşik Ticaret Komitesi’nin, 24 Temmuz 2019’da Facebook’a zatî dataların uygunsuz tasarrufu nedeniyle 5 milyar dolar para cezası verdiği, bunun yanında da platforma ferdî donelerin tasarrufu konusunda yeni kısıtlamalar getirdiği anlatıldı.
ABD Lideri Donald Trump’ın 28 Mayıs 2020’de imzaladığı Başkanlık Kararnamesinde, toplumsal medya şirketlerinin mahsusen söz özgürlüğüne müdahale ettikleri, kendilerine iyi gelmeyen görüşleri sansürledikleri ve kamuoyunu ilgilendiren vukuatlara ait vatandaşların neyi görüp göremeyeceğini algoritmalar yoluyla denetim edebilecek bir güce sahip olduklarının ileri sürüldüğü, bu haliyle toplumsal medya şirketlerince sunulan platformların, görüşlerin çeşitliliğine ve farklı yaklaşımlar arası açık tartışma ortamına alışılmamış konum aldıklarının tez edildiği belirtildi.
Toplumsal medya şirketlerinin kanunen sorumsuz kabul edilmesine temel dayanak olan Muhabere Münasiplik Kanunu’nun ilgili kararının, sadece müstehcen, taciz ya da şiddet içerikli paylaşımlar kelam konusu olduğunda çevrim içi platformlara müdahale salahiyeti verdiği vurgulanan kararnamede, bu kapsam dışındaki müdahalelerin keyfi ve yanıltıcı kabul edilmesi gerektiğinin, bundan dolayı de toplumsal medya şirketlerinin sorumsuz değil, klasik manada bir editör ve yayıncı olarak görülmesinin kural olduğunun vurgulandığı tabir edildi.
FRANSA
Raporda, Fransa’da 2018 yılının ahir kabul edilen maddelere nazaran, toplumsal ağların memlekette bir temsilci tayin etmesi, sponsorlu içerikler hakkında hesap verebilir olmaları ve şahsî olguları seçim süreçlerinde nasıl kullandıkları konusunda şeffaflık göstermeleri gerektiğine bölge verildi.
Mart 2019’da Fransa Ulusal Meclisi üyesi Laetitia Avia tarafından sunulan ve uzun tartışmalar sonucunda 13 Mayıs 2020’de kabul edilen düzenlemenin (Avia Kanunu) çeşitli kararlarının, Fransa Anayasa Mahkemesince 18 Haziran 2020’de verilen kararla Anayasa’ya ters bulunduğu belirtildi.
Anayasa’ya münafi bulunan kararlar arasında toplumsal medya şirketleri için ayrımcılık, nefret, şiddet, insanlığa karşı hataların inkarı ve cinsî taciz içerikli paylaşımları kullanıcılardan gelen şikayetler üzerine 24 saat içinde; terör ve evlat pornografisi içerikli paylaşımları ise yetkili makamlardan gelen bildirim üzerine 1 saat içinde kaldırma yükümlülüklerinin bulunduğu söz edildi.
Fransa Anayasa Duruşmasının, kanunun içerik kaldırmaya ait kararlarını gereklilik, ölçülülük ve maksada elverişlilik üzere yanlardan söz özgürlüğüne hilâf bulduğu belirtilen raporda, mahkemece gerek vakit kısıtlarının makul bir içeriğin yasa dışılığına hükmedebilmek için ehil olmayacağının gerekse alışılagelmiş duruşma süreçleri dışında işleyecek olan bu süratli karar alma mekanizmalarının yargı sistemini pas geçecek alternatif bir yol öngördüğünün düşünüldüğüne dikkat çekildi
Kanunun geçmişe kalan ve nefret kabahatlerine has kurulacak yeni bir duruşma ile Yüksek Yayıncılık Heyeti tarafından hizmet hudutları tayin edilecek bahse ait bir gözlem merkezini ve 250 bin avroluk isimli para cezasını düzenleyen kararlarının 24 Haziran 2020’de imzalanarak yürürlüğe girdiği belirtildi.
İNGİLTERE
Raporda, İngiltere’de toplumsal medya şirketlerine yönelik rastgele bir yasal düzenlemenin bulunmadığı vurgulandı.
Mevzuyu parlamento komiteleri seviyesinde ele alan İngiltere’nin, bilhassa çevrim içi ortamda bulunan yasa dışı ve zararlı içeriklere yönelik alternatif uğraş biçimleri geliştirmeye çalıştığı tabir edildi.
Hükümetin bu içerikler hakkındaki vaziyetinin, çevrim dışı ortamlarda hata olan şeyin, çevrim içi ortamlarda da kabahat kabul edilmesi cihetinde olduğu bildirildi.
İngiliz hükümetinin Nisan 2019’da yayımladığı raporda, bireylerin ve münhasıran de evlatların, toplumsal medyadaki yasa dışı ve zararlı içeriklerden berbat etkilenmesinin önüne geçilmesi için düzenleme yapılması gerektiğini öngördüğü lisana getirildi.
İngiltere’de dijital muhabere platformlarının yaygınlık kazanmasıyla toplumsal medyanın hem yabancı devletlerin memleket içindeki siyasi süreçlere müdahil olmasına hem de azınlıklara karşı nefret ve şiddeti teşvik eden içeriklerin artmasına sahne olduğunun söylendiği aktarılan raporda, bu doğrultuda İngiltere Parlamentosu Avam Kamarası bünyesindeki Dijital, Kültür, Medya ve Spor Encümeninde hususa ait incelemeler başlatıldığı belirtildi.
Komite raporunda dezenformasyon ve mezenformasyon yaygınlığının hem kamu kurumlarına hem de demokrasiye duyulan itimadı azalttığının düşünüldüğü, bu doğrultuda toplumsal medya şirketlerinin sadece pasif birer platform oldukları tezinin ardına saklanamayacakları ve platformlarında yayınlanan içerikten sorumlu olmaları gerektiğinin vurgulandığı raporda ayrıyeten söz edildi.
Emsal halde Lordlar Kamarasınca 29 Haziran 2020’de yayımlanan bir raporda da tıpkı Kovid-19 salgını üzere bir “dezenformasyon ve mezenformasyon pandemisi” olduğunun tez edildiği ve hükümetin ivedilikle toplumsal medya düzenlemesini parlamentoya sunmasının elzem görüldüğü belirtildi.
Önerilen değişiklikler arasında vatandaşların toplumsal medya şirketleriyle ilgili şikayetlerini inceleyen yeni bir ombudsmanlığın kurulması, İngiltere içinde yetkili bir kurum tayin edilerek toplumsal medya şirketlerinin algoritmalarının ve zatî doneleri nasıl kullandıklarının incelenmesi, belirtilen kurallara uymayan şirketlere para cezası ve tekrar eden ihmal durumlarında erişimin engellenmesi üzere yenilikler olduğu da kaydedildi.
Milliyet
