Melik Tapar, TRT1 kanalından Uyanış Büyük Selçuklu dizisi ile çıkıyor. Tarihte değerli bir yeri olan Tapar’ı ise Ali Gözüşirin canlandırıyor. Son kısımda yaralandığı görülen Melik Tapar’ın mevti, hayatı araştırılır hale geldi. Sultan Melikşah’ın oğlu Melik Tapar ne vakit öldü? Tapar ölüyor mu, kaç yaşında öldü?
MELİK TAPAR KİMDİR?
Muhammed Tapar ya da Gıyaseddîn Muhammed Tapar, 21 Ocak 1082 tarihinde dünyaya geldi. Annesi cariye kökenli Taceddin Seferiyye Hatun’dur. Yeğeni Muizzeddin Melikşah’tan sonra Bağdad’da Selçuklu tahtına çıktı. Bağdad’da karar sürmesinden ötürü Selçuklu hanedanının başı olarak sayılıyordu fakat Horasan ve Maveraünnehir’de karar süren kardeşi Sultan Ahmed Sencer daha büyük bir güce sahipti.
1107’de Halep atabeyi Rıdvan’la birlik olup Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan ile Habur Irmağı kıyısında Musul Muharebesi’ne girişti. I. Kılıç Arslan savaşı kaybederek muharebe meydanında öldü. Muhammed Tapar çabucak yarı kardeşi olan ve Sultan olarak tahta geçen Berkyaruk ile çabaya başladı. Kronik-tarihçi Hamdullah Müstevfî-i Kazvînî’ye nazaran Mayıs 1100’de (Hicri Recep 493’te) Muhammed Tapar kardeşine karşı bir muharebede galip geldi; lakin 1101’de mağlup oldu ve 1102’deki muharebede de yenik düştü. Ama iki taraf ortasında yapılan antlaşmaya nazaran Muhammed Tapar’a Melik unvanı verilip Suriye, Diyarbakır; Irak’ın Fırat Irmağı kıyıları bölgeleri, Ermenistan, Mugan, Gürcistan ve Azerbaycan yörelerinde hükümdarlığı kabul edildi. Muhammed Tapar bundan tatmin olmamıştı ve Sultan Berkyaruk’a karşı tekrar isyan etti. Fakat muvaffakiyet kazanamadı ve Güney Kafkasya’ya kaçmak zorunda kaldı.
1104’te Sultan Berkyaruk verem hastasıydı ve devamlı Selçuklu tahtına tezleri olanlarla savaşmaktan bıkmıştı. Büyük Selçuklu Devleti’nin batısında Irak, İran ve Doğu Anadolu’da bulunan kendinin karar ettiği yerlerin idaresini Muhammed Tapar ile paylaşmak için mutabakat yaptı. 1104’te Berkyaruk öldü ve bundan sonra Muhammed Tapar batıda Büyük Selçuklu Devleti’nin tek hükümdarı oldu. Horasan ve Maveraünnehir’de ise Selçuklu Devleti Sultanı Ahmed Sencer’di. 1106’da Muhammed Tapar, Nizarî İsmailî kalesi olan Sahdiz’i eline geçirdi. Nizarî İsmailîlere karşı bir askeri sefer açmayı planladı. Bu sefere Hazar Denizi güneyinde Tabaristan’da karar süren Bavendiler hükümdarı IV. Şahriyar’ı ordusu ile katılmaya davet etti. Muhammed Tapar’ın asker isteği kabul edilmedi. Bundan çok geçmeden Muhammed Tapar Buyruk Çavlı komutasında bir Selçuklu ordusunu Bavendiler Sari’yi zaptetme maksadı ile Tabaristan’a gönderdi. Ancak IV. Şehriyar ve oğlu III. Karin komutasında olan Bavendiler ordusu, üzerine gelen Selçuklu ordusunu biçimde mağlup etti.
Sonrasında Muhammed Tapar IV. Şehriyar’a bir mektup göndererek ondan küçük yaşta olan bir oğlunu İsfahan’da bulunan Büyük Selçuklu Devleti merkezi sarayına eğitim için göndermesini talep etti. IV. Şehriyar da küçük yaşta olan oğlu Ali’yi İsfahan’daki saraya eğitim için gönderdi. Ali’nin üstün yeteneği Sultan Muhammed Tapar’a çok iyi tesir yapıp Sultan kızını ona gelin olarak vermek istedi. Ama Ali bunu kabul etmedi. Sultan Muhammed Tapar’ın kızının Bavendiler hükümdarlığına veliaht olan ağabeyi III. Karin’e gelin olarak verilmesinin daha uygun olacağını belirtti. III. Karin Tabaristan’dan İsfahan sarayına çağrıldı ve orada Muhammed Tapar’ın kızı ile evlendi. III. Karin (1114–1117) devrinde ve I. Ali ise (1118–1142) devrinde Bavendiler hükümdarları oldular.
Ünlü Selçuklu veziri olan Nizam-ül Mülk’un oğlu Ahmed bin Nizam-ül Mülk yaşamakta olduğu Hamedan’in yöneticisine (reisi) karşı bir şikayette bulunmak için Sultan Muhammed Tapar’ın sarayına gitmişti. Tam bu sırada Selçuklu Veziri olan Saadelmülk Ebumuhsin Abi dinî dalalet ile suçlanmış ve idam edilmişti. Ahmed’in babası Nizam-ül Mülk’ün üstün devlet idareciliğinden ötürü oğlu olan Ahmed’in de bu yetenekleri olduğu olduğu kabul edilerek Muhammed Tapar tarafından çabucak Selçuklu Devleti Veziri olarak atandı. Babasına verilmiş onur unvanları olan “Kevamedin”, “Sadülislam” ve “Nizam-ül Mülk” unvanları oğlu Ahmed’e de verilmiştir. Vezir olarak Ahmed bin Nizam-ül Mülk 1107/1109’da Muhammed Tapar’ın Irak’ta Mazeedi hükümdarı Sayfeldavla Sadaka bin Mansur’a karşı askeri seferinde bulunmuştur ve onun muharebede mağlup edilip öldürülmesine neden olmuştur.
1109’da Vezir Ahmed bin Nizam-ül Mülk ve askeri kumandan Çavlı Sakavu, Sultan Muhammed Tapar tarafından Haşhaşilerin kurdukları merkez olan Alamut kalesini ve öbür güçlü kaleleri olan Ostavand kalesini fethetmek misyonu ile bir askeri sefere gönderilmişlerdir. Lakin bu kaleleri almamışlardır. 1010 başlarından Ahmet bin Nizam-ül Mülk Bağdad’da bir camiide iken bir Haşhaşiler fedaisinin suikast saldırısına gaye olmuştur. Lakin bu suikast başarısız kalıp Ahmed bin Nizamülmülk kurtulmuştur. Ahmed bin Nizam-ül Mülk dört yıl Sultan Muhammed Tapar’ın devrinde Vezir olarak vazife yapmıştır. 1110 yılında azledilmiş ve yerine Hatirelmülk Ebu Mansur Maybudi Vezir olarak atanmıştır.
MELİK TAPAR NE VAKİT ÖLDÜ?
Muhammed Tapar 1118’de Bağdat’ta öldü. Yerine Büyük Selçuklu Devleti’nin batı yörelerini idare için oğlu II. Mahmud geçti. Fakat Ahmed Sencer Horasan ve Maveraünnehir’de Selçuklu dünyasının en kuvvetli hükümdarı olarak karar sürmeye devam etti.
Milliyet
