Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, toplumda gerçek algılanmayan memnunluk kavramı ile ilgili değerlendirmelerde bulundu.
Sevinç sürdürülebilir olmadığı için bitiyor
His tahlili yapıldığında beşerde iki tıp hissin olduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan kelamlarına şöyle devam etti:
Bunlar iyicil ve kötücül hislerdir. Kin, öfke, nefret, kıskançlık ve düşmanlık olarak isimlendirilen karanlığın beş atlısı dediğimiz hisler var. Bu hisler süreksiz müddetliğine, birtakım tehlikelerden korunmak için geçerli olabilir fakat bu daima devam ederse otomatik hudut sistemimizde sempatik aktivasyon oluşuyor. Beden gerilim hormonları salgılıyor. Sevinç, sevinç, ümit, huzur üzere hisler beyinde memnunluk hormonu salgılatan hislerdir. Memnunluktan ne anlıyoruz? Kimileri memnunluk dendiği vakit yalnızca neşeyi anlıyor. Zevk peşinde koşmayı memnunluk olarak algılayanlar var. Batı ideolojisi bize bunu öğretiyor. Daima neşelenmeyi, eğlenmeyi, kimileri bunu memnunluk olarak algılıyor. Son yıllarda aslında müspet psikoloji çalışmaları bize sevincin memnunluk olmadığını öğretti. Sevinç, dış nedenlerle oluyor ve sürdürülebilir olmadığı için bitiyor. Bir şeyi elde edince keyifli oluyorsun fakat asıl memnunluk iç nedenlere bağlıdır. Memnunluk hissi, iç mutluluk-huzur hissiyle yakından ilgili. Süreksiz değil, daha sürdürülebilir oluyor.”
Otantik memnunluk saf ve halis mutluluktur
Psikolog Martin Seligman ve grubunun olumlu psikolojiyi otantik memnunluk olarak tanımladığını belirten Tarhan, “Otantik memnunluk, saf, halis mutluluktur. Kişi zindanda da olsa saray da olsa keyifli olmayı başarabiliyorsa bu memnunluk, sürdürülebilir memnunluk oluyor. Bunun içinde haz ve tıpkı vakitte dinginlik de var. Bu usul memnunluk hudut sistemimize en iyi gelen mutluluktur. Burada parasempatik hudut sistemimiz çalışıyor ve bireye ‘sakin ol, her şey denetim altında, her şey yolunda gidiyor’ diyor. Bu üslup mutluluklar bedenimizdeki gerilim oranını azaltıyor” dedi.
Memnunluk denetim edilebilen gerilimdir
‘Mutluluk aslında gerilimsiz olmak değil’ diyen Prof. Dr. Nevzat Tarhan kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Mutluluk denetim edilebilen gerilimdir. Bisiklet kullanmak üzere, hareket halinde memnun olmaktır. Hareket halinde ilerleyebilmek, işini yaparken keyifli olabilmektir. Sıfır gerilim keyifli olmak demek değildir. Yalnızca eğlenerek keyifli olmak, hedonistik bir memnunluk anlayışıdır. Hedonistik memnunluk anlayışında zevklerinin peşinde koşarken, güzeline giden şeyi yaparken memnun olursun. Güzeline gitmeyen her şeyde gerilimden kaçmak hedonistik mutluluktur. Lakin realistik memnunluk rastgele bir gerilimle karşılaştığın vakit bunu memnunluk olacak şeklide anlamlandırmaktır. Kişi bu türlü durumlarda en güç hadisede bile ümitsizliğe düşmeden toparlayabilir, keyifli olmayı başarabilir. Memnunluk, kişinin büsbütün bakış açısıyla ilgili. Kendi memnunluk tarifimizi hakikat yapabilmemiz gerekiyor.”
Yakınmacılık mutluluğun düşmanı
Daima şikâyet eden ve şikâyetçilikten beslenen şahıslarda telaşın yüksek olduğunu belirten Tarhan, “Şikâyet etmedikleri vakit kendilerini inançta hissetmiyorlar. Bu şahıslar, doyumsuz, küçük şeylerle memnun olmayı başaramayan, sahip oldukları şeyin değerini bilemeyen ve daima olumsuz odaklı bakan şahıslardır. Bu türlü bir anne 97 alan çocuğuna neden 100 almadın der. Bu usul şahıslar, insanın gücünü de çalan şahıslardır ve onlarla ilgi kurmak özel bir sistem gerektirir. Yakınmacılık, mutluluğun en büyük düşmanlarından birisidir. Bu şahıslar, olumsuz niyet kalıplarından beslenir, daima karamsar senaryolar müellifler. Kendilerini fakat yakınmacılıkla inançta hissediyorlar, keyifli olmuyorlar lakin kendilerini bu formda ayakta tutuyorlar. Bu bireylere iyi tarafı görmeleri öğretilebilirse, olumlu yahut olumsuzu birlikte görecekler. Kişinin olumlu istikameti görmeyi öğrenmesi, olumlu odaklı yaşamaları gerekir. Bu türlü şahısların hayat ideolojisini oluşturan kalıp yargıları vardır. Terapilerde bu niyet kalıplarını değiştirmenin usulleri var ve bu bireylere onları öğretmeye çalışıyoruz” diye konuştu.
His idaresi öğrenilebiliyor
Kişinin kendini tanıması ve öz şuur geliştirmesi gerektiğini kaydeden Tarhan, “Mutluluğun birinci kaidesi öz şuur, ikinci koşulu öz idaredir. Kişinin kendi hislerini yönetebilmesi, negatif ve müspet hislerini yönetim edebilmesi lazım. Otomobil kullanmayı öğrenir üzere, his idaresini öğrenmek gerekiyor. Ondan sonra empati kurma, alaka idaresi ve toplumsal şuur geliyor. Bunları öğrenebilirse duygusal gücünü yönetmeyi öğreniyor. Bunları yapan insan hem memnun hem de üretken olabilir. Memnun olmak daima tatilde üzere yaşamak, her şeyden elini ayağını çekmek değil. Hedefsiz yaşamak da insanı mutsuz ediyor” dedi.
İnsan ruhsal olarak memnunluğu arıyor
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, insanın ruhsal tabiatında memnunluk arayışı olduğunu söyledi ve kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Mutluluk büsbütün renkli bir gölge üzere. Yakalamaya çalışırsanız kaçar, işinizi yaparsanız ve akışa bırakırsanız peşinizden gelir. Memnunluk da böyledir. Hedeflediğiniz ve oluşturmaya çalıştığınız vakit kaçıyor. İş yaparken akış duygusu denilen bir his var. İnsan işe kendini kaptırınca geçen saatin farkına bile varmaz. Bu kimse zati memnunluğu yakalamıştır. Zevk alarak yapacağı bir işi olan kimse onu devam ettirmeli. Önüne bir mahzur çıktığında ne yapacak? Bu türlü vakitlerde tasa yükseliyor lakin sorun çözme sistemleri var. Beklenen tahlil yollarını sıralayıp birine karar vermeli ve o kararda sabit kalmalı. Memnunluğu hislerimizle değil, aklımızla elde edebiliyoruz. Akıl yürütme prosedürleriyle ehemmiyet ve öncelik sıralaması yapıyoruz.”
Dünya yerine kendinizi değiştirin!
Beynimizin en değerli akıl usullerinden birisinin analoji olduğunu tabir eden Tarhan, “Analoji, insanın sahip olduğu şeylerin değerini bilmesini sağlıyor. Dünyayı değiştirmek yerine kendinizi değiştirmeye bakın. Beşerler daima diğerlerini değiştirmeye çalışıyor. Egosu yüksek bireyler herkesi ve her şeyi değiştirmeye çalışır. Bu da mümkün değildir ve sonucunda gerilim yükselir. Bu stil şahıslar tıpkı vakitte denetim duygusu yüksek şahıslardır. Memnunluğu elde edebilmek için kendimize SWOT tahlili yapalım. Güçlü ve zayıf taraflarımızı belirleyelim. İmkânlarımızı ve fırsatlarımızı belirleyelim. Kişi, yol haritasını buna nazaran çizmeli, bir bilenden yardım almalı. Bu mevzuda bilhassa olumlu psikoloji beşere yol gösteriyor. Müspet psikoloji polyannacılık değildir. Olumlu ve olumsuzu düşünüp, olumluya odaklı düşünmemiz gerekiyor” dedi.
Çağdaş beklenti seviyesi yükseldi
Küçük şeylerden keyifli olabilmenin değerli bir motto olduğunu söyleyen Tarhan, “Modern beşerde beklenti seviyesi çok yükseldi. Biz kendimize hiç kıyafet almasak, şu anda dolabımızdaki kıyafetler bize 10 yıl kâfi. Lakin insan takdir edilme, övgü isteğiyle bunları daima değiştiriyor. Temel muhtaçlıktan fazlası alışveriş davranışına tesir ediyor. Tüketim iktisadı üzerine giden kapitalist sistem, üretimi, tüketimi arttırarak yapıyor. Maddi refah düzeyini arttırdı fakat daima kazan tüket çarkıyla yoksulluk da arttı. İnsan, birçok şeyi varken aslında daima borç içinde yaşıyor” biçiminde konuştu.
İnsan rutin işini yaparken de memnun olabilmeyi başarmalı
Pandemi devrindeki kısıtlılıkların insanlara çok hoş bir ders verdiğini söyleyen Tarhan, kelamlarını şöyle sonlandırdı:
“İnsanlar bu periyotta beklentilerini mecburen aşağıya çekti. Yetinme hissini öğrendik. Beşere en çok yanılgı yaptıran his doyumsuzluk, kişinin açgözlülüğü ve daha fazlasını istemesidir. Hak hissini yalnızca kendine yönelik düşünmesi bir çeşit narsizmdir. Modernizm narsizmi teşvik ediyor. Kapital sistem üretimi artırmak için daima daha fazlasına yönlendiriyor. Kişi, istek ve gereksinim istikrarını kurmalı. Küçük şeylerle yetinebilmeli, taban yaşamayı öğrenmeli. Ortada bir sonunu zorlayabilir lakin süratli yaşantı biçimindeki hayat ideolojisi insanın hem biyolojik hem ruhsal tabiatına karşıt. İnsan, rutin işini yaparken memnun olmayı başarabilmeli. Rutin dışına çıkarak keyifli olmayı öğreten bir ideoloji herkese hitap etmiyor. İnsanı en çok keyifli eden inanç münasebetidir.”
Milliyet
