İhsan Dindar – milliyet.com.tr / [email protected]
Yeni olağanda, internet üzerinden siz ABD’den ben de İstanbul’dan bir ortaya geliyoruz. Pandemi sürecinde günleriniz nasıl geçiyor. Neler yapıyorsunuz bu süreçte?
Pandeminin başlarında doktorama hazırlanıyordum. Pandeminin birinci altı ayında oturup tezimi yazdım ve bitirip mezun oldum. Olağan periyot olsa konserlerden tez yazmaya vakit bulamayacaktım. Bu açıdan çok memnunum.
Sürekli üzerine koyduğunuz bir müzikal meslek var karşımızda. Aşikâr ki bu çok da kolay olmadı. Sesinizi duyarmak için Cem Yılmaz’a dahi mail attığınızı belirtiyorsunuz bir röportajınızda. İşin çalışıp emek sarfetme kısmı dışında sizce neden bu kadar güç oldu?
Bence aslında hiçbir şeyin olması için bu kadar uğraşılmamalı. Hiçbir iş bu kadar güç olmamalı. Müziği çok seviyorum, müziğin derinliklerini araştırmayı ve bu bahis hakkında binlerce sayfa okumayı çok seviyorum. Fakat sonuçta bu işi yapmadığımda kimse ölmüyor. Bu mentaliteyle bakıyorum. Sahnede ortaya müzik koyuyoruz. Birbirimize takviye olmalıyız.
Özellikle şu içinde yaşadığımız pandemi sürecinde müziğin iyileştiriciliği de sıklıkla gündemde. Siz bu bahis hakkında ne söylemek istersiniz?
Müzik çok kıymetli. Birden fazla açıdan çok kıymetli. Birinci olarak o ânda kalmamızı sağlıyor. Ânda kalarak bizim istemediğimiz şeylerden uzaklaşmamızı mümkün kılıyor. Öte yandan tertipli olarak müzik dinlediğiniz vakit konsantrasyonunuz artıyor. Bu da ânda kalma yetinizi arttırıyor. Mental sıhhatimiz için kıymetli bir nokta. Bu saydığım iki konuya ek olarak uzun müddet müzik okuyabilen insanların soyut fikir yetenekleri gelişiyor. Soyut beynin gelişmesi demek tıpkı vakitte sanat üretimine de katkı sağlayan bir şey. Bu sayede de beynin öbür kısımları da olumlu manada etkileniyor. Genelde yaşlar ilerledikçe konsantrasyon daha az sağlanabilir. Bunu korumak için soyut beynin gelişimi kural.
Artık biraz da 8 Mart ile de ilintili bir noktaya gelmek istiyorum. Siz, değil yalnızca Türkiye’de dünyada da örnekleri fazla olmayan insanlardan birisiniz. Tahminen birkaç yerde bayan orkestra şefi oransal olarak bir nebze de olsa daha yüksektir…
Sanırım dünya genelindeki oranı %11 civarında maalesef…
Örneğin Viyana Filarmoni Orkestrası’nda değil bayan şef bundan birkaç sene öncesine kadar daimi bir bayan üye dahi yoktu. Türkiye’deki eğitiminizin akabinde artık Amerika Birleşik Devletleri’nde bir bayan orkestra şefi olarak çalışmalarınız nasıl devam ediyor? Karşılaştığınız zorluklar var mı? Bir yandan da orada toplumun en entelektüel bölümünün içindesiniz…
Her şeyden evvel ABD’de göçmen olmak başlı başına bir zorluk. Açıkçası çalıştığım beşerler ve yakın etrafımdan ne cinsiyetim ne de kimliğimden dolayı bir ayrımcılığa maruz kalmıyorum. Gerçek söylüyorsun. Ben burada entelektüel bir topluluk içerisindeyim. Hasebiyle daha açık görüşlü beşerlerle birlikte çalışıyorum. Lakin çalışma müsaadesi yahut öteki bir süreç konusunda müracaatta bulunduğunuzda oldukça uğraşmanız gerekiyor. Bazen kahvaltıda kendimi FBI ile konuşurmuşçasına hissediyorum. Daima bir geçmişimin sorgulanması durumu kelam konusu.
Bu pandeminin bir sonucu olarak hayatımızı çevrimiçi konser kavramı daha ağır bir biçimde girdi. Bu konserlere nasıl bakıyorsunuz? Sanat dünyası içerisinde sanırım bu bahiste bir fikir ayrılığı var. Çevrimiçi konserlerde istenilen ses kalitesine erişilemeyeceği için karşı çıkanlar da bulunuyor.
Ben bu duruma biraz daha pratik bakıyorum. Mesela Borusan İstanbul Filarmoni Orkestrası (BİFO) bu süreçte bir tahlil üretti. Olağanda Lütfi Kırdar Konser Salonu’nda verdiği konserleri prova salonuna taşıdı ve aktiflik sayısını iki katına çıkardı. Üstelik de tüm konserler ücretsiz. Bu türlü farklı yaklaşımlar kıymetli. Zira şu anda ne ile boğuşuyoruz? Tahlil ne olabilir? Hiçbir şey yapmamak mı? Yoksa bir şeyler yapmayı denemek mi? New York Filarmoni Orkestrası ve Metropolitan Operası bile küçük takımlarla parklarda aktiflik yapıyorsa ben kimim ki yapmayayım? Dinleyicilerle buluşmayı ve konuşmayı seviyorum. Instagram’da görüntüler yayımlıyorum.
Ben tam bu noktadan devam etmek istiyorum sorularıma. Youtube kanalınızda bir süredir içerikler üretiyorsunuz. Müzik enstrümanlarını anlattığınız bir seriniz de var. Genel olarak yorumlar ne yönde?
Youtube’da takipçilerimin %80’inden fazlası Türkiye’den. Görüntülerin altına yapılan yorumlara da tek tek bakıyorum. Çok da hoş bir takipçi kitlem var. Çok tatlılar.
Baktığımızda klasik müziğin dinleyici kitlesi yüklü olarak üst yaş kümesinden. Atmosferine de bir ciddiyet hakim. Halbuki döneminin popüler müziğiydi klasik müzik. Mesela Beethoven o dönemin Tarkanıydı. Ferenc Liszt de bir popstardı. Siz ve sizinle birlikte gelen nesil bu müziği gençlere daha fazla anlatabilecek misiniz? Çünkü bir yandan da popüler müziğin çok süratli tüketildiği bir çağdayız…
Dediğiniz üzere Beethoven o periyodun Tarkanıydı. Lakin Tarkan bile bu devrin Tarkanı değil artık. 90’ların, 2000’lerin Tarkanı. O yüzden zati yüzyıllar evvel yaşamış birini tanınan yapabilmek sıkıntı bir iş. Billie Eilish’i neden dinliyoruz? Hoş müzikleri var, 20 yaşında çok başarılı bir bayan ve onu toplumsal medyadan takip edebiliyorum. Onunla ilgili pek çok şeyi öğrenebiliyorum, içselleştirebiliyorum. Lakin Beethoven’ı içselleştirmek daha güç. Günümüz müziğiyle insanların algıları da değişti. Bugünün müziğinde çok fazla simülasyon var. Tiz sesle ve bas sesler çok fazla. Daima biçimde de bir ritim var. Klasik müzik içerisindeki ritim bugün dinlenilen müzikler kadar değil.
“Yüksek bas ve oldukça tiz seslere alışıldı”
Tüm bu simülasyon içinde olanlar için Beethoven besteleri bir yana Pink Floyd’un müziklerini dahi dinlemesi sıkıntı olabiliyor…
Motamot o denli. Yeniden Billie Eilish’ten örnek vereyim. Onun yavaş müziklerinin dahi şu durumda dinlenilmesi güç. Yüksek bas ve hayli tiz seslere alışıldı. Bir nevi “drug effect”. Ancak klasik müzik bu türlü bir şey değil. Daima olarak ayrıntıları yakalamanız gereken bir müzik.
İşin içinde bir de odaklanma sorunu var…
Evet bu da çok kıymetli bir şey. Neden klasik müzik konserlerinde sıkılıyorlar ya da tam aksisi rahatlıyorlar? İki sebebi var; rahatlıyorlar zira onda bir simülasyon yok. Sıkılıyorlar zira on dakika geçiyor, yirmi dakika geçiyor tıpkı beste devam ediyor. Bir de artık insanlarda bir yalnız kalamama hâli kelam konusu. Yalnız kalınca fikirler devreye giriyor. Bunu derken elbette klasik müzik dinleyen kendisiyle barışıktır demiyorum. Pek çok bestekar depresyonda. Fakat bu müzik dinleme disiplininizi biraz daha zorlayan bir şey. Ben de işte şahsî olarak Youtube görüntülerim ya da Instagram paylaşımlarımla en azından insanların klasik müziğe olan ön yargısını kırmaya çalışıyorum.
“Klasik müziği de insanlara dinletmek istiyorum”
Şimdiki müzikle aranız nasıl? Severek takip ediyor musunuz? Mesela hiphopa bakışınız nasıl?
Hiphopın artışı sosyo-kültürel bir durum. Afro-amerikan kültür kendisini müzikle daha iyi söz edebilir bir noktaya geldi. Bu insanlara evvelden fazla talih verilmiyordu maalesef. O yüzden bu müziğin yükselişini kutlar vaziyetteyim. Beşerler kendilerini müzikle söz ediyor. Birileri de bu müziği kendileriyle irtibatlı buluyor ve dinliyor. Hiphop süreksiz mi olur bilemiyorum. Sonuçta çok sayıda insan kendisinden bir şey buluyor bu müzikte.
Az sayıdaki bayan orkestra şeflerinden biri olarak genç bayanların sizi ilham alması neler hissettirir size?
O kadar çok bildiri geliyor ki bu minvalde. Yalnızca genç bayanlardan değil genç erkeklerden de iletiler alıyorum. Türkiye’de de küçük öğrencilerim var. Ebeveynlerden bildiriler geliyor. Çocuklarına beni izletiyorlarmış. Klasik müzik yaparak kitlelere ulaşabileceğimi kim kestirim edebilirdi ki? Ben esasen insanlara ulaşmayı çok seviyorum. Klasik müziği de insanlara dinletmek istiyorum. Düzgün ki birilerine ilham verebiliyorum. Mükemmel bir his.
İleride Türkiye’de dezavantajlı durumda olan kız çocuklarına yönelik klasik müzik eğitimi konusunda bir şeyler yapmayı düşünüyor musunuz?
Bunu çok istiyorum. Buradaki işlerimden dolayı biraz daha vakit var buna. Dünyanın öteki ucunda yaşıyorum. Saat farkı ve uzaklığın yanı sıra artık bir de pandemi günlerini yaşıyoruz. Düşünsenize; bir Nisan Ak Fonu var ve ben yurt dışında okumak isteyen genç bayanlara burs veriyorum. Hayallerimdeki şey muhakkak bu. Şimdiden genç bayanlarla çalışmaya başladım. Bir de onlara bu türlü imkan sağlayabilirsem ne memnun bana.
Yavaş yavaş sona gelirken öbür projelerinize dair de soru sormak istiyorum. Günümüzde satan albümlere baktığımızda yüklü olarak klasik müzik ve caz olduğunu görüyoruz. Hatta plak satışlarında bu durum oldukça bariz bir halde ortada. Sizin de gelecekte bir albüm projeniz var mı?
Nisan ayında albümümüz çıkıyor. Daha doğrusu bir albüm kaydı olacak. Benim burada müzik yöneticisi olduğum Bruch Oda Orkestrası ile kaydımız yayımlanacak. Bruch Oda Orkestrası özel bir topluluk. Bu orkestra ne tam manasıyla amatör gençlerden ne de yaşı ilerlemiş profesyonellerden oluşuyor. ABD’de ikisi ortasında kalan büyük bir nesil var. Bu orkestrada elbette herkes kontratlı yani profesyonel. Bir Handel konçertosu olacak bu albüm kaydımız. Solistimiz de bir Türk arp sanatçı olan Beste Toparlak. Benim için bir öğrenme tecrübesi olacak bu albüm. Bu açından da çok heyecanlıyım.
Son sorum; bir belirsizlik hakim ancak en azından 2021’in ilerleyen ayları için Türkiye ve ABD’de konser planlarınız var?
Şu anda Agora Gençlik Orkestrası ile bir konser planımız var önümüzdeki dönem için. Bu sezonki etkinlikler alışılmış tek tek iptal olmuştu daha evvelce. Neler olacak daima birlikte göreceğiz.
Kapak fotoğrafı: Uygar Taylan
Milliyet
