Tüm dünyadan sportmenler iştirakiyle gerçekleşen olimpiyatlar, günümüzün en büyük spor tertibi. Sportmenlerin muvaffakiyetleri, yerinden yahut ekran başından 100 milyonlar tarafından takip ediliyor. 4 yılda bir düzenlenen olimpiyatlar, branş çeşitliliği ve farklı ülkeleri temsil eden atletleri bir ortaya getirmesi bakımından başka spor etkinliklerinin ortasında farklı bir pozisyona sahip.
Ayrıyeten sporu, kültür ve eğitimle bir ortaya getirmek, herkesin spor yapmasını ve yarışmaktan keyif almayı teşvik etmenin yanı sıra spor vasıtasıyla barış, dostluk, dayanışma, fair-play, hürmet ruhu içinde daha iyi bir dünya oluşturmayı hedefleyen çağdaş olimpiyatların kökleri, milattan evvel 8. yüzyıla kadar dayanıyor.
Antik olimpiyatlar, Mora Yarımadası’nın batısındaki Elid’in hükümdarı Iphitos’un buyruğuyla Yunan mitolojisindeki İlah Zeus onuruna, Olimpiya bölgesinde düzenlenen dini içerikli şenliklerle başladı. Evvelce bir gün süren koşulardan oluşan oyunlara, yıllar içinde değişik aralarda yarışlar, disk ve cirit atma, uzun atlama, boks, güreş, atlı otomobil yarışları üzere branşlar da eklenerek şenliklerin müddeti 5 güne çıkarıldı.
Sırf erkeklerin katılabildiği ve vakitle kent devletler ortasında siyasi bir güç gösterisine dönüşen müsabakaların kazananlarına, ödül olarak zeytin kısmından yapılmış taç veriliyordu. Milattan evvel 2. yüzyıldaki Roma işgali sonrası Atina’ya alınan oyunlar, bunu bir pagan ritüeli olarak gören İmparator I. Theodosius tarafından milattan sonra 4. yüzyılda kaldırılmıştır.
Çağdaş olimpiyatların doğuşu
“Hayatta değerli olan zafer elde etmek değil çabalamaktır. Kıymetli olan kazanmak değil iyi çaba etmektir” kelamının sahibi Fransız tarihçi Pierre de Coubertin, yaklaşık bin 500 yıl sonra çağdaş oyunların başlamasına ön ayak oldu.
Olimpiyatların tekrar düzenlenmesi gerektiğini savunan Baron Coubertin, 1892’de Paris-Sorbonne Üniversitesi’ndeki konuşmasında, memleketler arası spor tertibi fikrini öne sürdü. Memleketler arası Olimpiyat Komitesinin (IOC) birinci toplantısı, sporu yaygınlaştırmak gerektiğine ve spordaki rekabetin savaşları önleyebileceğine inanan Coubertin önderliğinde 23 Haziran 1894’te Paris’te gerçekleşti.
1. IOC Toplantısı sonucunda olimpiyatların yine düzenlenmesine ve birinci oyunların 1896’da Atina’da düzenlenmesine karar verildi. 1896 Atina Olimpiyatları’nın programında 9 branş (atletizm, bisiklet, cimnastik, eskrim, güreş, atıcılık, halter, yüzme, tenis) yer aldı.
1916’da I. Dünya Savaşı, 1940 ve 1944’te ise II. Dünya Savaşı yüzünden yapılamayan olimpiyatlar, bu 3 istisna dışında her 4 yılda bir organize edildi. Olağan koşullarda geçen 2020’de düzenlenecek Tokyo Olimpiyatları, 2019’un sonunda Çin’de ortaya çıkan yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle bu yıla ertelendi.
Olimpiyatların logosu ve sloganı
IOC kurucusu Coubertin tarafından 1912’de tasarlanan olimpiyat logosu, beyaz taban üzerine iç içe geçmiş mavi, sarı, siyah, yeşil ve kırmızı halkalardan oluşuyor. Baron Coubertin, o devir oyunlara katılan tüm ülkelerin bayraklarının rengini barındırdığı için bu türlü bir sembol kullanmayı tercih etti.
Birebir vakitte Avrupa Olimpiyat Komiteleri (EOC), Asya Olimpik Kurulu (OCA), Afrika Ulusal Olimpiyat Komiteleri Birliği (ANOCA), Pan Amerikan Spor Tertibi (PASO) ve Okyanusya Ulusal Olimpiyat Komiteleri’ni (ONOC) ve hasebiyle 5 kıtayı temsil eden halkalar, birinci defa 1920 Antwerp Olimpiyatları’nda kullanıldı.
“Daha süratli, daha yüksek, daha güçlü” manasına gelen Latince “Citius, Altius, Fortius” sloganını, olimpiyatlara adapte eden isim de Baron Coubertin’dir. Coubertin, sporu güçlü bir eğitim aracı olarak kullanan Katolik mezhebine bağlı Dominikan rahibi ve öğretmen arkadaşı Henri Didon’un, okullar ortası bir atletizm müsabakasında hatiplere has bir coşkuyla “Citius, Altius, Fortius” sözleriyle bitirdiği konuşmasından çok etkilenmişti.
“Citius, Altius, Fortius”u olimpiyatların düsturu haline getiren Coubertin, birinci defa 1924 Paris Olimpiyatları’nda tanıtılan sloganın, rekorlara meydan okuyan atletler için olduğunu söyleyerek, “Bu üç söz, etik hoşluğu temsil ediyor” demişti.
Olimpiyat Marşı
“Koşuda, güreşte ve (gülle) atmada, soylu müsabakaların itici gücüyle parla” dizeleri birçok bireye yabancı gelebilir. Aslında bu dizeler, sporun kalbinin attığı olimpiyatların, açılış merasiminde seslendirilen Olimpiyat Marşı’nın özgün halindeki, ufak bir kısmından öteki bir şey değil.
1894’teki birinci IOC toplantısında başkanlık koltuğuna geçen Yunan Demetrius Vikelas, vatandaşları şair Kostis Palamas ve operacı Spyridon Samaras’ı, oyunlara mahsus bir marş yapmaları için görevlendirdi. Böylelikle koroyla söylenen kısa bir oratoryo olan Olimpiyat Marşı ortaya çıktı. Çağdaş olimpiyatların birincisi olan 1896 Atina’nın açılış merasiminde seslendirilen marş, kelamları müziğe uyarlandıktan sonra Resmi Olimpiyat Marşı olarak 1958’de Japonya’nın başşehri Tokyo’da düzenlenen 54. IOC Toplantısı’nda tescillendi.
Olimpiyat Marşı’nın Türkçe çevirisi şöyle:
Ey kadim (antik) ölümsüz ruh,
Hoşluğun, büyüklüğün ve hakikatin tertemiz babası
(Gökten) in, göster kendini ve şimşek üzere çak
Sahip olduğun yer ve gökyüzünün ihtişamıyla
Koşuda, güreşte ve (gülle) atmada,
Soylu yarışların itici gücüyle parla
Ve kolu solmayan çiçeklerle donat
Bedenini, muktedir ve hürmet duyulur yap
Ovalar, dağlar ve denizler seninle ışıldar
Eflatun beyaz büyük bir mabet üzere
Sana tapmak için bu mabede koşar
Ey her ulusun kadim ölümsüz ruhu
Milliyet
