Antalya, Adana, Mersin, Hatay başta olmak üzere iklim şartları, narenciye dönemini olumsuz etkiliyor. Hem kış aylarının vitamin deposu, hem de koronavirüs salgınına karşı dünyaca talep edilen portakaldaki rekolte düşüşü fiyatlara yansıyor. Markette manavda, hatta pazarda 8 lira hududunu aşan portakal kilo fiyatının yükselişini sürdüreceği öngörülüyor. 2019’da 1.7 milyon ton portakal üretildi. 2020 kestirimi ise 1.3 milyon ton. Ortadaki bu yüzde 21.5’lik üretim düşüşü karşısında, salgınla tüketim artınca arz talep istikrarı bozuldu.
Ekimde Milliyet’e durumu kıymetlendiren üreticiler, bu dönem ‘portakal fiyatlarının 8 liranın altını görmesinin güç olduğunu’ söz etmişti. Varsayım hakikat çıktı.
‘İklim göz açtırmadı’
Bilhassa çok sıcakların erkenci çeşitler üzerinde yüzde 80’leri aşan kayıplara neden olduğunu anlatan Tarım Müellifi Ali Ekber Yıldırım, yeniden çok yağışların da kimi bölgelerde problemler oluşturduğunu hatırlattı. Yıldırım, “Tabii bunlar erkenci çeşitler lakin genel olarak portakal başta olmak üzere narenciyede üretime iklim bu yıl göz açtırmadı. Fiyatların daha da artacağı beklentisi de var” dedi.
Hale 5 liradan girdi
Üreticide 3-4 lira ortasında değişen fiyata satılan portakalın tüccarla büyükşehir haline gelişi en az 5 lira. İstanbul haline girişi de 5-7 lira ortasında. İstanbul Halciler Derneği (HALDER) İdare Şurası Lideri Nevzat Dayan, fiyat artışının geçen döneme nazaran yüzde 30 olduğunu söyledi. Dayan, “Portakalda üretim yani randıman az olduğu için az geliyor; bu da kalitesine 5-10 lira ortasında bir fiyat oluşturuyor. Adana daha ucuz, Muğla Ortaca orta kıymette, Finike ise en kıymetli olarak satılanlardır” diye konuştu.
‘10 liranın üzerine çıkar’
Finike ve Kumlucalı üreticiler son birkaç yıldır bölgede bilhassa dolu ve sel kaynaklı ziyanlar yaşıyor. Antalya’da yeniden son günlerde hayatı felç eden yağışlar oldu. O denli ki pek çok üretici, her ihtimale karşı gece uzunluğu bahçelerini bekledi. Finike Ziraat Odası Lideri Halil Sarıçobanoğlu, bölgede kolunda 3.5-4 lira olan portakalın tüccardan hale 5.5 liraya çıktığını söyledi. Sarıçobanoğlu, “Geçen yıl 1.2-1.5 lira civarındaydı. Eser yok. 200 bin ton olan üretimimiz 130 bin tona geriledi. ‘Çiftçi kazanıyor’ diyorlar ancak o kadar az var ki, kaç liraya satılsa borçlarımıza yetmez. Şubata kadar portakal 10 liranın da üzerine çıkabilir. Nisanın 10’una kadar kolundan eser kesip gönderiyorduk. Artık haziranda piyasaya giren portakal, mart-nisanda girer” dedi.
Tanesi 2.5 lira
Birtakım satış kanallarında 1 kilo yapan ortalama 4 portakal hesabıyla tanesi 2.5 liradan portakal da satılıyor.
7. büyük üretici
2018/2019 dönemi dünya datalarına nazaran Türkiye, dünyanın en büyük 7. narenciye üreticisi. Birebir dönemde üretilen 102 milyon ton turunçgil üretiminde Türkiye’nin hissesi yüzde 4 düzeyinde oldu. Antalya, Adana, Hatay, Mersin ve Muğla toplam üretimin yüzde 96’sını karşılıyor. TÜİK datalarına nazaran, kişi başı portakal tüketimi 2017/2018 döneminde 10.8 kilogram olarak gerçekleşti.
‘Ucuzuna da Finike diyorlar’
Eser az olunca, tüm bölgelerdeki portakal çeşitleri değerlenmeye devam ediyor. Daha düşük kalitede olan portakal da ‘Finike’ diye satılabiliyor. Tüketicinin marka algısıyla oynadıklarını söyleyen Finike Ziraat Odası Lideri Halil Sarıçobanoğlu, “Tüketici bir adedini kesip yerse anlar. Finike portakalının zarı ağızda erir. Fakat posa kalıyorsa Finike değildir” dedi.
‘Hava soğudu, fiyat tırmandı’
Yüreğir Ziraat Odası Lideri Mehmet Akın Doğan, bölgede baharda esen sıcak poyrazın, çiçekten meyveye dönme basamağında esere ziyan verdiğini söyledi. Doğan, “Üreticide erkenci portakal bitti, kol fiyatı 4 liraydı. Washington portakal ise kısımda 2.5-3 liradan satılıyor. Tüccardan çıkışı 4.5-5 lirayı bulur. Eser bu yıl az. Hava soğudu tüketim artınca da fiyat tırmand” diye konuştu. Tarsus Ziraat Odası Lideri Veyis Avcı ise, “Bizim için sıcaklık büyük sorun oldu. Bunun yansımasını üretici de tüketici de görüyor. Randıman de olmadığı için bu fiyat artışından yararlanamadık” dedi.
TARSİM kapsamına alındı
Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) tarafından 2021 yılında kapsama alınacak riskler, eserler ve bölgeler ile prim takviyesi oranları belirlendi. Karara nazaran, narenciyede sıcaklık ziyanı da TARSİM kapsamına alındı. Sıcaklık ziyanı bilhassa geçen dönem üreticiye önemli kayıplar yaşatmıştı.
Menderes Ziraat Odası Lideri Kadir Telli ise, mandalina tercihinin de arttığını söyledi. Telli, “Mandalinamız kolunda 2-2.5 liradan satılıyor. Geçen yıl 1 liranın altındaydı, çok kasvet çektik.
Bu dönem iyi geçiyor” dedi.
Milliyet
