Kredi alacaklısı bankalarla hayat sigortası yaptırmış kredi borçlusunun vefatı halinde çıkan en değerli uyuşmazlıklardan birisi de şudur; banka, kredi borçlusu vefat ettiğinde, mirasçılara baş vurarak, murisin kalan kredi borcunu ödemelerini ihtar eder.
Prof. Dr. Erol Ulusoy’un yazısı:
Mirasçılar da murislerinin kredi kontaklı hayat sigortası yaptırdığını, kalan kredi borcunu hayat sigortasından alınmasını hatırlatırlar. Bunun üzerine baka yeni bir yazı yazarak, vefat eden kredi borçlusunun kanserden, kalp krizinden vs. vefat ettiğini, hayat sigortası yaptırırken bu hastalıklarını gizlediğini, bu nedenle de sigorta şirketinin tazminat ödemeyi reddettiğini cevaben muharrir. Kim haklıdır, ne yapılmalıdır?
Örnek hadise
Bunu Yargıtay kararlarına bahis olmuş, 13. Hukuk Dairesi’nin 10 Şubat 2020 tarih ve 2020/1772 sayılı kararında bahsedilen örnek bir vakayla çözelim. Aycan Hanım uzun yıllardır müşterisi olduğu bankaya giderek, “Hazır faizler de düşmüşken, 100 bin TL gereksinim kredisi çekeyim” der. Aldığı kredinin bir kısmını çocuklarına verir, bir kısmı ile meskeninin mobilyasını ve beyaz eşyasını yenileyip, bahçe peyzajını düzenlettirir. Böylelikle kredi biter.
Aycan Hanım kredi taksitlerini, kira gelirleri ile meselesiz ödemeye başlar. Dört taksit ödedikten sonra birden teğe kalp krizinden vefat eder. Geriye mirasçı olarak iki oğlu ile kendinden evvel vefat etmiş olan kızın oğlunu, yani torununu bırakır.
Kredi taksitleri ödenmeyince, banka Aycan Hanım’ın mirasçılarına ihtar göndererek, Aycan Hanım’ın mirasçısı olarak kredi borcunu ödemelerini ister. Mirasçılar da Aycan Hanım’ın bankada hayat sigortası yaptırdığını, kredi borcunun hayat sigortasından karşılanması gerektiğini belirtip, bankaya ödeme yapmazlar.
Bankanın misyonu
Sonra ne mi olur? Banka Aycan Hanım’ın bütün mirasçılarına karşı icra kanalı ile alacak takibine geçer. Mirasçılar ödeme buyruğuna itiraz edince, alacak takibi durur. Banka, durmaz. İtirazın iptali, takibe devam için dava açar.
Duruşma evvel Türk Ticaret Kanunu’nun 1487/1. hususundaki hayat sigortasının yasal tarifini yapar, “Hayat sigortası ile sigortacı, belirli bir prim karşılığında, sigorta ettirene yahut onun belirlediği bireye, sigortalının vefatı yahut hayatta kalması hâlinde, sigorta bedelini ödemeyi üstlenir.”
Daha sonrasında ise hayat sigortasında kimin lehtar olduğunu, böylelikle sigorta şirketinden tazminatı kimin isteyeceğini tespit eder; “Sigortacıdan edimi istem ve tahsil yetkisi, aksi kararlaştırılmadıkça, lehtara aittir” (TTK md 1493/7). Kısaca şunu demektir; hayat sigortasında lehtar banka olduğundan, tazminatı isteme hak ve vazifesi lehtar olan bankaya aittir, lehtar olmayan mirasçılara ilişkin değildir. Zira tüketici kredisi mukavelesinde ve tüm sigorta poliçelerinin üzerinde kredi veren bankanın ismine dain ve mürtehin kaydı bulunacağı yazılıdır.
Krediyi veren banka lehtar olduğundan, sigorta poliçesindeki hakları talep ettiğinde, sigorta şirketinin bankaya karşı ileri sürebileceği bir defi ve itiraz hakkı yoktur.
Hukuka karşıt
Kredi kullanan tüketici ismine yapılan hayat sigortası poliçesi mevcutken, bankanın tüketicinin mevti nedeniyle tüketicinin mirasçılarından ödenmeyen bakiye kredi alacağının tahsili için dava açması yahut icra takibi başlatması, sigorta hukukunun temel unsurlarına ve sigorta yapılmasının maksadına karşıtlık oluşturur. Sigorta yapılmasına duyulan inanç ve itimadı da zedeler. Bütün bu nedenlerle diyor ki Yargıtay, banka alacağını öncelikle sigorta poliçesinden tahsil etmelidir. Tüm tüzel yollar banka tarafından tüketilmeden mirasçıya karşı takip başlatılmış olması, dürüstlük kuralına uygun düşmemektedir.
Sonuç olarak bankanın, sigorta şirketinin tazminatı ödemeyi reddetmesi ile yetinmeyip, yasal yolları da tüketmesi gerekir. Zira sigorta şirketinin, sigortalının hastalığını gizlemiş olduğu red münasebetini lehtar ve dain-i mürtehin olan bankaya karşı değil, mirasçılara yahut murisin haleflerine karşı ileri sürme hak ve yetkisi vardır.
Tüketici, sigortayı banka istedi diye yaptırıyor
Aycan Hanım, bankadan kullandığı krediye teminat oluşturmak üzere bankanın talebiyle hayat sigortası yaptırmıştır. Esasen kredi veren bankanın talebi ile tüketici tarafından yaptırılan hayat sigortası, tüketicinin kendi isteğiyle yaptığı bir sigorta olmayıp, bankanın talebi üzerine kredi alacağına teminat oluşturmak üzere yapılan bir sigortadır. Sigorta poliçesinde, kredi borçlusu Aycan Hanım sigortalı, banka lehtardır ve sigorta poliçesini düzenleyen ise sigorta şirkedir. Lehtar olduğundan poliçenin dain ve mürtehini bankadır. Bu poliçede açıkça yazılıdır.
Rizikonun, yani Aycan Hanımın vefatının gerçekleşmesi halinde, bankanın poliçe teminatı kapsamında kalan bakiye kredi alacağını, öncelikle sigorta şirketinden tahsil etmesi gerekir.
Poliçe düzenlendiyse ‘hastalığı gizledi’ denilmez
Banka açmış olduğu davada, sigorta şirketinin tazminat ödemeyi reddettiğini, bu yüzden mirasçıların borcu ödemesi gerektiğini ileri sürer. Duruşmaya de sigorta şirketinin tazminatı ödememe nedeninin, Aycan Hanım’ın krediyi kullanmadan evvel kalp hastası olduğunu, bunu sigorta şirketinden sakladığını, vefatın da kalp krizinden olmasını olduğunu söyler. Bu tazminat ödemem münasebetini sigorta şirketi bankaya söylemiştir. Banka da direkt mirasçılara karşı takibe geçmiştir.
Pekala bu hakikat mudur?
Diyelim ki, Aycan Hanım hakikaten kalp hastası, kanser vs üzere ölümcül bir hastalığı olsun ve bunu da sigorta şirketinden saklamış bulunsun.Sigorta şirketi, sigortalının hastalığını gizlediğini lehtar olan bankaya karşı ileri sürebilir mi? Hayır, süremez!
Yargıtay da o denli diyor: Sigorta şirketi, lehtar pozisyonunda olduğundan bankaya karşı tüketicinin … problemleri olduğunu, örneğin, kalp hastası yahut kanser hastalığını gizlediğini ileri süremez. Zira, sigorta poliçesini düzenleyen, sigorta şirketinin kendisi yahut yetkili acentesidir.Bankanın elinde hayat sigortası poliçesi üzere kolay kolay alacağını tahsil etme imkanı varken, sigortacının ödeme talebini geri çevirdiği halindeki bir münasebetle, poliçe limiti kapsamında kalan alacağı için icra takibi başlatması yahut dava açması Türk Uygar Kanunun 2’nci hususunda düzenlenen dürüstlük kuralına terslik oluşturur.
Poliçenin limiti kadar ödemeyi sigorta yapar
Aycan Hanım’ın, hukuken tüketici süreci niteliğindeki banka kredisi kullanırken hayat sigortası yaptırmış olduğundan, bankanın poliçe limitleri dahilinde kalan kredi alacağını, öncelikle mirasçılardan değil, sigorta şirketinden tahsil etmesi zaruridir. Bu yola gitmeden bankanın mirasçılara dava açması mümkün değildir. Hayat sigortası yaptırmış olan tüketicinin ölmesi halinde, mirasçılara karşı kredi alacağı davası açabilmenin ön kuralı, bankanın sigorta şirketine karşı bütün yasal yolları tüketmesidir. Banka yalnızca poliçe limitinin kâfi olmadığı bakiye alacak için tüketicinin mirasçılarından talepte bulunabilir.
Milliyet
