Balıkesir Üniversitesi Ayvalık Meslek Yüksek Okulu Mimari Onarım Kısım Lideri Dr. Öğretim Üyesi Figen Erdoğdu, Ayvalık ve etrafında definecilerin kaçak hafriyatlarının arttığını ve bunun önüne geçilmesi gerektiğini söyledi.
Erdoğdu, Cunda Adası’nın birinci yerleşim yeri olarak kabul edilen yel değirmenleri yakınındaki Ai Dimitri Manastırı’ndan geriye kalan 250 yıllık şapelin defineciler tarafından tahrip edilmesi sonucu yıkıldığını belirtti.
Ayvalık ve tarihini yakından bildiğini ve yıllar içinde geçirdiği değişimi gördüğünü anlatan Dr. Öğretim Üyesi Figen Erdoğdu, “2018 yılında geldiğimizde şapelin içindeki Apsis’in önünde büyük defineci çukurları gördüm.
Çok üzüldüm. Bugün acı bir haber aldım. Büsbütün yapının yerle bir olması, duvarlarına kadar her şeyin paramparça olması beni çok üzdü. Aslında bu yapıların kendileri altın bedelinde.
Değerli, değer biçilmez eserler. Bu yapıların içinde hazine aramamız, bu yapıların bedelini bilemememiz nitekim çok üzücü. Son yıllarda bu kaçak hafriyatlar nedeniyle daha fazla kilise, şapel ve manastır kaybetmek istemiyoruz. Gelecek jenerasyonlara ne bırakacağız bunu merak ediyorum. Bu hususta tüm toplumu şuurlu olmaya davet ediyorum ve yetkililerden gerekli tüm tedbirleri almasını istiyorum. Nitekim inanılmaz bir durum kelam konusu.
Duvarlarına varıncaya kadar her yer tahrip edilmiş durumda. Daha evvel Apsis önünde ve etrafında çukurlar vardı. Bugün geldiğimde yapıyı görememek beni inanılmaz üzdü” dedi.
‘SAPASAĞLAM DURUYORDU’
Ayvalık ve yurt genelinde yakın tarih ve arkeoloji üzerine araştırmalar yapan mahallî tarih araştırmacısı Taylan Köken, Ai Dimitri Manastırı’nın, Cunda’nın birinci inşa edilen manastır kompleksi olduğunu ve 1766 yılında Cundalı bir zenginin bağışı ile inşa edildiğini söyledi.
Manastır’ın 1821 Mora isyanına takviye verilen noktalardan biri olduğunu belirten Köken, şöyle konuştu:
“Ayvalık kayıtlarında, Ai Dimitri Manastırı olarak geçen yapı 1821 Mora isyanından sonra tahrip olmuş. Yapının bütünlüğü vakit içinde bozulmuş, odalar, hücreler ve mutfak kısmının duvarları yıkılmıştı.
Ortada yalnız şapel binası duruyordu. 8 sene evvel sağlam olan şapel, son birkaç sene içinde öbür son devir Osmanlı devrinden kalma yapılar üzere define aramak maksadıyla ağır tahribata uğratıldı. Üzülerek söylemek isterim ki, bilhassa gözden uzak yerlerde tahribat çok daha vahim olmaktadır. Dedektör kullanılıyor. Tuttuğunuz vakit çiviye de ötüyor, taşın içindeki maden mineraline de ötüyor. Hasebiyle bu tıp yanılgılarla her yer ağır bir formda tahrip ediliyor. Maalesef gözlerden ırak bu noktalardaki kültürel miras gün geçtikçe yıkılıyor. Evvel çatısı çöktü sonra en son ayakta kalan yan duvarları yıkıldı.
Kimileri yıkılmayı yağmura bağladılar. Halbuki uzun müddettir, 200 yıldır ayakta duran bu şapel, define için kazılınca tabi yağmurun da tesiriyle yıkılmış olabilir. Fakat yıkılana kadar ve binanın statiği bozulana kadar defineciler tarafından ağır tahribata uğratıldığı mutlaktır. Bu çok üzücü. Çok mükemmel bir görüntüye sahip, stratejik, hoş bir noktada olan bu yapı turizme kazandırılabilirdi. Maalesef hali bugün bu biçimde.”
SİLİVRİ’DE DE TIPKI GÖRÜNÜM
Germiyan Kilisesi, Silivri’ye bağlı Değirmenköy’de bulunuyor. 1836 yılında I. Abdülhamid’in para yardımı ile Rum köylüler için yaptırılan kilise, 1913 yılında Rumlar’ın Yunanistan’a göç etmesiyle boş kaldı.
Mübadele devri olan 1923-1924 yıllarında Rumların gitmesinden sonra cami ve okul olarak kullanıldı.
Tarihi kilise bakımsızlıktan yıllar içinde harap olurken bir de defineciler tarafından tahrip ediliyor.
Define aramak etrafında için insan uzunluğu içinde ise metrelerce çukurların kazıldığı kilise zahmetle ayakta duruyor.
Bölgede yaşayan köylülere nazaran defineciler kaza kaza kiliseyi kalbura çevirdi.
OYMALI MERMERLERDEN YALNIZCA BİRİ KALDI
Kilisenin içindeki ahşap sütunların çürüdüğü, ahşap çatının da yarısının çöktüğü görüldü.
Kilisenin tabanında de definecilerin tahribatlarını görmek mümkün. Tabanda derin çukurlar açılırken, ahşap sütunların altında bulunan oymalı mermerlerden ise yalnızca biri duruyor.
İçerideki merdivenlerin yarısı çökmüş, duvarlarındaki kabartmalarda yok olmuş durumda.
Kilisenin dışında çabucak yanında ise açılan bir çukur daha bulunuyor. Ayrıyeten kilisenin çabucak önünde bulunan ağacın da altı kazılmış durumda.
‘DEFİNECİLER KAZA KAZA KALBUR ÜZERE YAPTILAR’
Kilisenin yakınında bulunan İsmetpaşa Mahallesi’nde yaşayan Kani Çılgın, “Ben 58 yaşındayım kendimi bildim bileli kilise var. Yunanlılar varmış evvelden bizim oturduğumuz yerlerde.
Onlar savaşta kaçmışlar buradan. Mübadelede bizim babalarımız dedelerimiz oraya yerleşmiş. Eski Değimenköy, temel Değirmenköy orası, Germiyan olarak geçiyor. Defineciler kaza kaza kalbur üzere yaptılar. Bir şey bırakmadılar, altına girdiler 3 metre. Çok hoş bir yapıydı ancak berbat ettiler. Müdafaaya alınmadı, o vakit müdafaaya alacaklarını söylediler fakat müdafaaya almadılar.
Gece giden orada çalışıyor, ‘burada para var, burada para var’, para arıyorlar yani orada. Bir orta samanlık olarak kullanıldı orası. Harabe gibi” dedi.
DUVARLARI KALDI
Bir öteki mahalleli Tunay Yaşar ise, “Defineciler var, yıllardır oradalar. Ben hayvancılık yaptım 25 sene, 80’den sonra 2000’e kadar her akşam geliyorlardı.
Harap olduğunu gördüm, gidip bir iki sefer gördüm, çok da derin kazmışlar şu anda.
Terk edildi, yıkılmak üzere artık, kala kala duvarları kaldı, çatısında esasen bir şey kalmadı” diye konuştu.
Milliyet
