İşsizlik sigortası 1999 yılında hayata geçirildi. Birinci ödeneklerin ödenmeye başlandığı 2002 yılından bu yana işsizlik sigortası işsizlerin can simidi pozisyonunda. İşsizlik sigortasından ödenek alabilmek için birtakım koşullar var. Öbür yandan işsizlik sigortasından sadece işsizlik maaşı ödenmiyor. Bunun dışında işsizlere sunulan hizmetler de var. Üç günlük yazı dizimiz boyunca işsizlik sigortası hakkında merak edilen bütün sorulara karşılık vermeye çalışacağız.
Kimler faydalanabilir?
İşsizlik sigortası fonundan 4/a’lılar yani eski ismiyle SSK’lılar, 506 sayılı Kanuna tabi olarak kurulan sandıklara (banka sandıkları) tabi çalışan şahıslar, işsizlik sigortasına prim ödemek kuralıyla kısmi müddetli çalışanlar, taksi dolmuş ve kent içi toplu taşıma araçlarında ay içerisinde 10 günden az çalışanlardan primlerini işsizlik sigortası primi dahil olmak üzere tamamlayanlar yararlanabilir.
Bu şahıslar işsizlik sigortasına prim öderler ve kapsamdadırlar. İşsizlik sigortasından faydalanabilmek için kapsamda olmak yetmez. Hem prim ödeme şartlarını hem de işten çıkış biçimi kaidelerini yerine getirmek gerekir.
Kaç gün prim ödenmeli?
İşsizlik sigortasından yararlanmak için kapsamdaki bireylerin işten ayrılmadan evvelki son üç yıl içerisinde en az 600 gün prim ödemiş olması ve son 120 gündür iş mukavelesine tabi olmaları gerekir.
Son üç yıl içerisinde en az 600 gün prim ödememiş bireyler işsizlik parası alamaz. Son 120 gün kesintisiz prim ödeme koşulu kaldırıldı. Hasebiyle devamsızlık üzere bir nedenle işten ayrılmadan evvelki son 120 günde priminde kesinti olankişiler de artık işsizlik sigortasından maaş alabiliyorlar.
Yapılan değişiklik ile iş kontratının devam ediyor olması işsizlik sigortasından maaş alabilmek için kâfi hale geldi.
Kaç gün alınabiliyor?
Son üç yıl içerisinde en az 600 gün prim ödeyen çalışanlar 6 ay işsizlik parası alabilirler.
Son üç yıl içerisindeki primi 900 gün olanlar 8 ay, son üç yılın tamamında prim ödeyenler ise 10 ay işsizlik parası alabilir. İşsizlik sigortasından en uzun yararlanma müddeti 10 ay. 10 ayın üzerinde bir yararlanma kelam konusu değildir. Başka yandan işsizlik maaşının 10 aya kadar alınabilmesi için İŞKUR’un belirlediği biçimde iş başı yapmaya hazır olunması gerekmektedir. Ayrıyeten bu süreçte kişinin İŞKUR’un önerdiği işler için gerekli iş görüşmelerini yapması ve İŞKUR’dan gelen bildirimlere vaktinde karşılık vermesi de gerekir. Aksi taktirde 10 aylık maaş alınacak müddet kısalabilir.
İşsizlik parası ne kadar?
İşsizlik sigortasından alınacak işsizlik parası, kişinin son dört aylık prime temel yararının yani SGK’ya bildirildiği brüt fiyatının yüzde 40’ıdır. 2020 yılı için bir şahsa verilecek en düşük işsizlik parası 1.168,27 TL’dir. İşsiz kalmadan evvelki son dört ay minimum fiyattan çalışan bir kişi işsiz kaldığında 1.168,27 TL işsizlik parası alır.
Başka yandan işsizlik parasında üst hudut vardır. Bir kişinin brüt fiyatı ne kadar yüksek olursa olsun alabileceği işsizlik parası minimum fiyatın yüzde 80’ini geçemez. 2020 yılı için alınabilecek en yüksek işsizlik parası 2.336,53 TL’dir. Bu sayının üzerinde işsizlik parası ödenmez. Hasebiyle brüt maaşı yüksek bir kişi işsiz kaldığında gelir kaybı daha yüksek olmaktadır.
Fesih nedeni kıymetli
İşsizlik sigortasından yararlanmak için sadece prim ödemek kâfi olmuyor. İşten çıkartılma nedeninin de işsizlik sigortasından yararlanmayı gerektirecek nitelikte olması gerekiyor.
Yani işten her çıkan yahut çıkartılan işsizlik sigortasından maaş alamıyor. İşsiz kalan kişinin hem işsiz kalma nedeninin Kanuna uygun olması, hem de gerekli prim ödeme şartlarını sağlamış olması gerekiyor. Bu noktada en temel ayrım kişinin kendi iradesi dışında işsiz kalması. Yani istifa etmemiş olması.
İstifa eden, işsiz kaldığı periyotta para alamaz
İşsizlik sigortasından yararlanmak için en temel prensip, kendi kusuru ve isteği dışında işsiz kalmaktır. Yani istifa eden, işyeri disiplin heyeti kararı ile işten çıkartılan ve kendi kusuru ile işsiz kalanlar işsizlik sigortasından yararlanamaz. Ama çalıştığı işyeri kapanan, yaptığı iş bittiği için işten çıkartılanlar işsizlik sigortasından yararlanır. Öteki yandan çalışanın patronun ahlak ve iyi niyet kurallarına ters davranışı, sıhhat nedenleri ve zorlayıcı nedenle istifa etmesi halinde işsizlik maaşı alma hakkı vardır. Lakin emeklilik ya da emeklilik için yaş dışındaki başka kuralların sağlanmış olması nedeniyle işten ayrılanlar işsizlik maaşı alamazlar.
Patron feshi gerçek kodla bildirmeli
İş mukaveleleri feshedildiğinde patronlar SGK’ya işten ayrılış bildirgesi vermek zorundalar. Personel istifa etmiş de olsa, patron işten ayrılış bildirgesi vermek durumunda. İşten ayrılış bildirgesini vermemek idari para cezasına tabi. İşten ayrılış bildirgesinde işten çıkış kodu kısmı işsiz kalan kişinin işsizlik sigortasından yararlanıp yararlanamayacağını belirliyor. Bu nedenle bu kod doldurulurken azami dikkat gösterilmeli. İşten çıkış nedeni ile bu kod uyumlu değilse emekçi mağdur olabileceği üzere patronun yanılgılı beyan vermesinin patron açısından da olumsuz sonuçları olabilmektedir.
Patron bildirgeyi 10 gün içinde düzeltebilir
Patron SGK’ya gönderdiği işten ayrılış bildirgesinde 10 gün içinde düzeltme yapabilir. SGK nezdinde yapılan bu düzeltme işsizlik sigortasından yararlanma konusunda bir farklılık yaratıyorsa patron bu durumu birebir vakitte İŞKUR’a da bir dilekçe ile bildirmek zorunda.
Örneğin tutukluluk mühleti uzadı diye emekçisini işten çıkartan patron işten ayrılış bildirgesine girmesi gereken işten çıkış kodunu “27” yerine “26” olarak girerse personel işsizlik sigortasından yararlanamaz. Bu yanlışlık lakin işten ayrılış bildirgesindeki yanılgının düzeltilmesi ile aşılabilir. Bu nedenle işten ayrılanların işten ayrılış bildirgesini kesinlikle denetim etmeleri gerekmektedir. Bu kodlardan hangilerinin işsizlik sigortasından maaş almayı sağlayacağı, hangilerinin buna imkan vermeyeceği tablodan görülebilir.
İşten ayrılış bildirgesinde 16 nolu alan direkt bu kodu göstermektedir.
Milliyet
