Bayana şiddet vakalarında sıklıkla kullanılan ‘elektronik kelepçe’ uygulamasına benzeyen bu sistem nasıl olacak? ‘Hayat Konuta Sığar’ uygulamasından farkı ne? Hadise sayılarında bir düşüş yaşatır mı? Hukuksal açıdan dezavantajları var mı? İşte merak edilenler ve yanıtları…
Hürriyet gazetesinden Fulya Soybaş’ın haberine nazaran, Bilişim hukukunda uzman avukat Hasret Kurt, elektronik kelepçe uygulamalarının duruşma kararı ile alındığı ve Adalet Bakanlığı’nca uygulandığını, Sıhhat Bakanlığı’nın hayata geçirmeyi planladığı elektronik bileklik uygulamasının ise her ne kadar benzeri de olsa tıpkı uygulama olmadığını belirtiyor.
Yani yasal mevzuat açısından müspet bir hastaya bu bilekliklerin takılmasının önünde bir mahzur yok. Avukat Kurt, “Ama” diyerek parantez açıyor:
“Bu bahsedilen uygulama bizim objelerin interneti dediğimiz, farklı araçların internet üzerinden birbirlerine bilgi ve bilgi akışı sağlıyor olması durumudur. Bilgi akışı bir aygıttan bir aygıta olabileceği üzere bir aygıttan bir merkeze olabilir.
Kanunen yasak değil fakat bu bilgi akışı şahısların isteğine bağlıdır. Hastanın yaşı, uzunluğu, adresi, TC kimlik numarası üzere şahsî tüm dataları şayet bilekliğe yüklü olacaksa, o vakit şahsî bilgilerin garantiye alınması ve korunması büyük kıymet sarf eder. Elde edilen ferdî bilgiler öbür hiçbir hedefle kullanılmayacak ve devlet garantisinde mi olacak?
COVID-19 hastasının bilgileri çalınır, makûs niyetli şahısların eline geçer ya da pozisyonunun belirli olmasından ötürü başına diğer bir iş gelirse o vakit ne olacak? Bilgiler, insan ve hasta haklarına uygun halde saklanabilecekse hoş bir uygulama. Fakat aksi uygunsuz durumlar yaratabilir.
Sıhhat Bilimleri Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. İlyas Dökmetaş, Sıhhat Bakanlığı’nın daha evvel ‘Hayat Konuta Sığar’ uygulamasını başlattığını hatırlatarak “Zaman vakit telefona ulaşılamayan, sistemin bloke olduğu anlar oluyor.
Bu bileklikler o noktada da mı devreye girecek? Net bilmediğimiz için net de konuşamıyoruz lakin bu işin maliyet yükünün ağır olacağını düşünüyorum” diyor.
“Peki ne yapmak gerekir?” sorusunu ise şöyle yanıtlıyor: “Bir kez insanımızın bilinçlenmesi koşul. Siz ‘pozitif’ olduğunuz halde meskenden çıkarsanız, ki çıkanlar ekseriyetle eş, dost, akrabalarına gidiyor, bir öbür sevdiğiniz de hasta olacak! Sevdiğinizin hasta olmasını ister misiniz? Yakında, Anadolu’dan büyükşehirlere bilakis göç başlayacak.
Mümkünse kalın yerinizde. Kıpırdamayın. Hz. Muhammed bir hadisinde ‘Nefsine yapılmasını güzel görmediğin şeyleri başka beşerler için de beğenilen görme!’ diye buyuruyor. ‘Ben iyi olayım da oburu hastalansın’ demenin kul hakkına girdiği inanç ve kanaat başkanlarınca topluma anlatılabilir.
Kamu spotları hazırlanıp TV’lerde yayımlanırsa daha tesirli olabilir. Yoksa tüm topluma ‘kelepçe’ vurmak hem gerçekçi hem de pek mümkün gelmiyor bana.”
SİSTEM NASIL İŞLEYECEK
Bakanlık 2 farklı model üzerinde çalışmalarını sürdürüyor. Şimdi hangisinin kullanılacağı kesin değil. Hastaneye başvuran ve daha sonra filyasyon takımlarınca takibe alınan COVID-19 müspet hastalara ‘akıllı bileklik’ takılacak. Bu bileklikler ‘elektronik kelepçe’ uygulamasına benziyor.
Kontrollü serbestlik-kadına yönelik şiddet ve uzaklaştırma cezalarında kullanılan kelepçeler aslında elektronik bir izleme ünitesi. Kişinin konutunu terk etmesi, belirlenen yasaklı yerlere gitmesi üzere durumlarda alarm vererek kolluk ünitelerini ihtara geçiriyor, mağduru koruyor.
Sıhhat Bakanlığı’nın uygulamaya geçirmeyi düşündüğü ‘elektronik bileklik’ de benzeri mantıkla çalışacak.
14 gün karantinada kalması gereken hastanın, bileklik sayesinde karantinayı konutunda geçirdiğinden emin olmak, dışarı çıkması gerektiği durumlarda ise nereye gittiğini ve kimle görüştüğünü takip etmek maksadıyla kullanılması planlanıyor.
İkinci model ise bileklik ile tıpkı mantıkta çalışacak ‘kutu’ sistemi. Hastaya bileklik takmak yerine konutuna bir aygıt bağlanacak. Bu aygıt kişiyi takibe alacak. (Hırsızlara tedbir için takılan, her hareketi algılayan sensörlü alarmlar üzere düşünebilirsiniz)
Belirlenen hudut aşıldığında aygıt alarm çalarak hastayı uyaracak. Hasta ihtara riayet etmez, konuttan ayrılırsa, merkeze kural ihlali yapıldığına dair sinyal gidecek. Kutu yerinden hareket ettirilir ya da oynatılmaya çalışılırsa birebir alarm yeniden devreye girecek.
Her 2 model de Singapur, Hong Kong, Çin ve Güney Kore’de koronavirüs müspet hastaların takibi için etkin olarak kullanılıyor.
Elektronik bileklik uygulamasının nisan-mayıs aylarında da gündeme geldiğini hatırlatan İstanbul Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Tufan Tükek, “Alınan kararı destekliyorum, denenebilir. Bu kadar ihtara karşın hâlâ olumlu olduğu halde karantina kurallarına uymayan çok kişi var” diyor.
Çin’de yapılan e-spor turnuvasına katılan oğlu İrfan Tükek ve dünyanın dört bir yanından gelen sportmenlerin 14 gün boyunca misal şartlarda bir otel odasında karantinaya alındığını ve tabir yerindeyse burunlarını dahi dışarı çıkaramadıklarını da anlatan Prof. Dr. Tükek:
“Biz hastaları konutta nasıl tutarız bunu tartışıyoruz. Toplumun şuur düzeyi maalesef bu. O nedenle gerekirse polisiye önlemin de koşul olduğunu düşünüyorum” diyor.
Milliyet
