Hiçbir memlekete itilafın yürürlüğe girdiği tarihten sonra mukavele kararlarına çekince koyma salahiyeti vermeyen kontrat, imza sırasında da lakin “devlet tazminatı”, “yargı yetkisi”, “re’sen yargılama” “zaman aşımı” ve “eşten bağımsız oturma izni” başlıklarına çekince koyabilmeyi mümkün kılıyor. Buna nazaran Türkiye’nin “toplumsal cinsiyet” ve “cinsel yönelime dayalı ayrımcılığa” karşı teminat getiren iki düzenlemeye itirazını “çekince” yoluyla gerçekleştirmesi ihtimali bulunmuyor.
Türkiye, dünya kamuoyunda “İstanbul Sözleşmesi” olarak bilinen “Kadınlara Yönelik Şiddet ve Mesken İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Uğraş Hakkındaki Avrupa Kurulu Sözleşmesi”ni 2011’de tüm Avrupa Kurulu üyesi memleketler arasında “sıfır çekinceyle” imzalayan birinci devlet oldu. Kontrat, Meclis’ten geçirildikten sonra 1 Ağustos 2014’te yürürlüğe girdi; akabinde mevcut 6284 sayılı Ailenin Korunması Hakkında Kanun mukaveledeki kararlara elverişli olarak hazırlandı.
11 devlet geçiremedi
İstanbul Mukavelesi, imzaya açıldığı günden bugüne 47 memleketin üye olduğu Avrupa Konseyi’nde sadece Rusya ve Azerbaycan tarafından imzalanmadı. İngiltere, Macaristan, Bulgaristan, Litvanya, Çekya, Slovakya, Letonya, Moldova, Ukrayna, Ermenistan ve Lihtenştayn ise imza koyduğu halde mukaveleyi parlamentolarından geçiremedi. Aralarında Türkiye’nin de olduğu 34 devletin parlamentoları ise kontrat kararlarına bağlı kalacağı taahhüdüyle düzenlemeye vize verdi. İstanbul Sözleşmesi’nin “çekinceler” başlıklı 78. hususu, devletlerin mukaveleyi imza aşamasında sırf “devlet tazminatı”, “yargı yetkisi”, “re’sen yargılama” “zaman aşımı” ve “eşten bağımsız oturma izni” başlıklarına çekince koyabilmesine imkan tanıyor. İstenildiği devir bildirim yoluyla büsbütün yahut kısmen kaldırılabileceği düzenlenen çekinceler için de 5 yıl muteberlik mühleti bulunuyor.
Çekilen devlet yok
Bu kapsamda aralarında Fransa, Finlandiya, Almanya, Yunanistan, Hırvatistan, Polonya, İsveç’in de bulunduğu 19 memleket, kontratın kelam konusu başlıklarından en az birine çekince koydu. Gelgelelim Türkiye, İspanya, Norveç, Hollanda, İtalya, Belçika ve Avusturya üzere 15 devlet, muahedeyi “çekincesiz” imzalamayı tercih etti. Bugüne kadar yürürlüğe girdiği memleketlerden rastgele biri kontrattan çekilme kararı almadı. Lakin mukavele, hala Hırvatistan ve Polonya’da AK Parti yetkili heyetlerinde lisana getirilen tezlere emsal formda “geleneksel aile yapısını zarara uğratacağı”, “eşcinsel evliliklerin yolunu açacağı”, “eşcinselliği normalleştireceği” tezleriyle muhafazakâr partiler ile haddinden fazla sağcı kümelerin amacı halinde.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın daha evvel de birkaç defa gündeme getirdiği fakat son MYK’da talimat verdiği “İstanbul Sözleşmesi”nden çekilme çalışmasının geri planında, kontratın “toplumsal cinsiyet”, “cinsel yönelim” ve “kadının beyanına” yönelik kararlarının kamuoyunda tartışma yarattığı savı bulunuyor.
Türkiye çekince koyamaz
Ahit kararlarına nazaran Türkiye’nin rastgele bir hususa, kontrat yürürlükteyken çekince koyma hakkı bulunmuyor. Aslında Türkiye’nin itiraz ettiği hususlar için de akitte şahsi kararla “çekince” yasağı bulunuyor. Bu durumda Türkiye için ya ahitten külliyen çekilme ya da mukaveleye tüm kararlarıyla devam etme seçenekleri öne çıkıyor. AK Parti’nin masasındaki “sözleşme kararlarını değiştirmeyen lakin zahir hususlarını anlamlandırma ve tatbik konusunda açıklama” içeren tek taraflı “yorum beyanı” metodunun ise kontrata taraf memleketler ve Avrupa Konseyi’nde kabul görmeme ihtimali bulunuyor.
Revizesi Avrupa Kurulu kararına bağlı
Kanun kararındaki memleketler arası ahitler, anayasaya terslik teziyle Anayasa Mahkemesi’ne taşınamıyor. Çıkarılacak münferit bir kanunla üzerinde değişiklik yapılması da mümkün olmayan kontratın revize edilmesi ama Avrupa Konseyi’nin kararına bağlı.
Milliyet
