Berkeley Üniversitesi Moleküler ve Hücre Biyolojisi Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Elçin Ünal, hücrelerde yaşlanma sonucunda biriken hasarların doğal yollarla tedavi edilmesi konusunda yaptığı çalışmalarla 2020 Sabri Ülker Bilim Ödülü’nün sahibi oldu. Kendi laboratuvarında grubuyla sürdürdüğü çalışmalarda hücresel yaşlanmayı anlayıp geri çevirmeyi başarmayı hedeflediklerini lisana getiren Doç. Dr. Ünal Milliyet’e konuştu.
Bilkent Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü’nden mezun olan, doktora çalışmasını ABD’deki Johns Hopkins Üniversitesi’nde ‘mayoz bölünme’ üzerine tamamlayan Doç. Dr. Ünal, doktora sonrasında MIT’de yaşlanmanın mayoz bölünme üzerine tesiri yerine bunun aykırısını yaparak mayoz bölünmenin yaşlanma üzerine tesirini araştırmaya başladı. 2104’ten beri de Berkeley Üniversitesi Moleküler ve Hücre Biyolojisi Bölümü’ne çalışmalarını sürdüren Doç. Dr. Ünal, çalışmalarını şöyle anlattı:
“Yaşlanma sonucunda hücrelerde protein kalite denetimi ve organel işlevlerinde düşüş gözlenir. Bedenimizdeki üreme hücreleri bu hasarları doğal olarak etkisiz hale getirebiliyor. Şayet üreme hücrelerinin bunu nasıl başardığını anlayabilirsek, başka hücrelere de bu düzenekleri uygulayabiliriz. Yaşlanma, kanser ya da Alzheimer üzere çok değişik tipteki hastalıkların birinci risk faktörü. Şayet yaşlılık sonucunda ortaya çıkan hasarları hücre düzeyinde tedavi edebilirsek, değişik tipteki hastalıkların ortaya çıkma talihini da azaltabiliriz. Temel hedefimiz hücresel yaşlanmayı anlayıp geriye çevirmeyi başarmak.
Saati keşfettiler
Hücre yaşlanması, hücrelerin yinelenme kapasitelerinin sınırlanmasıyla ilgili bir süreç. Bedenimizdeki hücreler, mesela kök hücreleri, birçok defa bölünebilir. Ancak hayat mühletleri sonsuz değil, bir noktada ölürler. Organizma yaşlandıkça, kök hücre havuzunu azaltır yahut farklı dokulardaki hücreler yaşlanmaya başlar bölünmeyi bırakır. Grubum, bu yaşlı hücrelerin mayoz bölünmeye uğradıklarında yaşlanma saatlerini resetlediklerini buldu. Bu da bize mayoz bölünme sürecinin içeriden yaratılan yine gençleşme yolu olduğunu düşündürüyor. Bizim gayemiz mayoz bölünme ile yine genç hücrelerin içeriden izledikleri yolların düzeneğini anlamak ve bu işleyişi öbür hücre tiplerine uygulamak. Amacımız kendi başına insan ömür mühletini uzatmak değil, daha çok sağlıklı hayat müddetini uzatmak ve ömür kalitesini daha ileri yaşlara taşıyabilmek.”
Araştırmanın çok erken basamağında olduklarını lisana getiren Doç. Dr. Ünal, “Öncelikle hücrelerin nasıl kendilerini yine gençleştirdiklerini anlamak. Otomobilin nasıl çalıştığını anlayacağız ki devamında bozulmuş bir arabayı tamir edebilelim. Şimdiye kadar bu süreçten sorumlu olan yaklaşık 90 gen bulduk ve bunların üçte biri insan hücrelerinde bulunuyor. Artık bu genlerin işlevlerini ve eski hücreleri tamir etme sürecindeki rollerini tanımlamaya çalışıyoruz” dedi.
Tutkulu amaçlarınız olsun
Doç. Dr. Ünal bilim insanı olmak isteyenlere de şu tavsiyelerde bulundu; “Tutkulu maksatların olması iyidir, böylelikle her vakit kendinizin daha iyi bir versiyonu olmak için meydan okuyabilirsiniz.”
Milliyet
