İstanbul başta olmak üzere Marmara Bölgesi’nin hafta sonu aldığı yağış ve ilerleyen periyottaki yağış seyri yüreklere adeta su serpti.
Kuraklık ve baraj doluluklarındaki riskli hudut, insanları telaşlı bir bekleyişi itmişti. Meteoroloji kaynakları birkaç gün içinde yağmur ve kar yağışını müjdelerken, beşerler da toplumsal medya ağlarında sevinçlerini paylaşıyor.
Pekala, suyun aslında çok büyük kısmının kullanıldığı tarım alanlarında neler yaşanıyor? Meteorolojik kuraklık, ziraî kuraklığı da tetikledi mi? Türkiye’nin ihracatına bu yıl büyük takviye veren tarım eserleri ve mamullerinin randıman ve kalitesinde sorun olur mu? Tarım ve Orman Bakanlığı kuraklığa karşı hangi stratejileri hayata geçiriyor? Gelin, suyun yüzde 73’ünden fazlasının kullanıldığı toprakların son durumuna bakalım, yıllar sonrasını şekillendirecek su stratejilerine göz atalım.
Global ısınma…
Geçtiğimiz günlerde kabine toplantısı akabinde açıklamalarda bulunan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da, dünyanın bir taraftan global ısınmanın yol açtığı sel baskınlarıyla, öteki tarafta kuraklığın sebep olduğu su kıtlığıyla boğuştuğuna vurgu yaptı. Mevsim normallerinin çok altına düşen yağışların Türkiye’yi önemli bir kuraklık tehdidiyle yüz yüze bıraktığına dikkat çeken Erdoğan, “Ancak 100 yılda bir görülecek böylesine büyük bir kuraklık tehdidi karşısında daima birlikte önlem almamız gerekiyor” dedi.
Tarlaya rahmet
Yaklaşık bir ay evvel, kuraklığın bölgelerde bilhassa hububat randımanını tehdit ettiğini fakat ekim devirlerinde alınan yağışların bu riski azalttığını yazmıştık.
Bu periyotta ise bitki çıkışlarının yani büyüme etaplarının olağan seyri için toprak neminin belirli bir düzeyde olması, bitkilerin yağış alması gerekiyor. Ortadan geçen bir ayda, bilhassa hububat ambarı olan İç Anadolu Bölgesi ile Güneydoğu Anadolu’da kuraklık tasa verirken, dün başlayan yağmurlar tarlaya rahmet olarak yağıyor. Ocak ayı, eserlerde randıman ve kalite kaybı olup olmadığını netleştirecek. Bugünden itibaren yağış grafiği iç açıcı görünen bölgelerde, tarım alanlarının kâfi yağışı alacağı varsayım ediliyor.
‘Vahşi sulama oranı yüzde 70’
Tarım Muharriri Ali Ekber Yıldırım, sonbaharda ekimi yapılan hububatta yağış nedeniyle ıstıraplar yaşandığını hatırlatırken, bitkilerin çıkış periyodunda alınacak yağışlarla tablonun daha netleşeceğini söz etti.
Yıldırım, “Üretimi ve yanı sıra kalitesini de olumsuz etkileyecek durumlar var. Mesela buğdayın üzerini kar örterse daha kaliteli bir eser oluşuyor. Sonbaharda ekimi yapılan gibisi eserlerde yağışlara bağlı olarak bir ziyanını kesinlikle göreceğiz. Yeniden hasat devrinde de yağışlar belirleyici olacak.
2021’in su için yatırım yılı ilan edilmesi kıymetli. Başta barajda tuttuğunuz suyun tarlaya götürülürken açık kanallar kullanılması sonucu, suyun buharlaşması, sızması üzere kayıplarının önüne geçmek için kapalı boru sistemi üzerine yoğunlaşılması gerekiyor. Hala yüzde 70 civarında olan yabanî sulama yerine basınçlı sulama sistemlerine süratli geçişin anahtarı olan teşvik sisteminin çok verimli halde her yıl uygulanması lazım” diye konuştu.
‘Tarım Bilim Konseyi izlesin’
Akdeniz Yaş Meyve Zerzevat İhracatçıları Birliği Lideri Nejdat Sin, bitkilerin tohumdan çıkış ve gelişme periyodunda muhtaçlık duydukları suyun toprakta bulunamamasının, ziraî kuraklık olduğunu hatırlatırken, Türkiye’nin global ısınmanın olası tesirleri açısından, risk kümesi ülkeler ortasında yer aldığına dikkat çekti.
Kuraklıktan evvelki devirde alınacak önlemler ve kuraklık yaşanırken atılacak adımların başka bir halde planlanmasına vurgu yapan Sin, “Bitkisel üretim, hayvansal üretim, orman eserleri, su eserleri ile ziraî sulama, su havzaları ile ziraî sulama dağıtımından sorumlu ünitelerden oluşan uzman kümelerinden oluşacak bir bilim heyetinin bu bahislerde çalışmalara başlaması bu olumsuz tesirlerin azaltılması açısından yararlı olacaktır.
Önümüzdeki periyotta yağışların mevsim normallerine gelmesini umuyoruz. Fakat her şeye karşın olası bir yağış azlığında dahi insanlarımız rahat olsunlar, Türkiye sahip olduğu büyük potansiyeli ile yetiştirilen meyve ve meyve çeşitleri bakımından gerek iç tüketimde gerekse ihracatta önemli bir ıstırap yaşamayacaktır” dedi.
‘Yüzde 10 – 15 kayıp olabilir’
Koronavirüs pandemisi nedeniyle artan tüketim ve tedarik telaşı, besin talebinin dünya çapında artmasına neden oldu. Bunun da tesiriyle Türkiye’nin tarım ve orman kesimi ve bağlı sanayi kollarının ihracatı 2020’de 35.5 milyar dolar düzeyine çıktı. İhracatçıların da gelecek konusunda iklim nedeniyle tasaları var. Mevcut durumda büyük bir risk görmediklerini belirten ihracatçılar, kuraklık konusunda hazırlıklı olunmasına dikkat çekiyor.
Akdeniz Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (AHBİB) İdare Konseyi Lideri Hüseyin Arslan, yağışların önümüzdeki günlerde olağana dönmesi halinde önemli bir eza yaşanacağını düşünmediklerini anlatırken, “Genel olarak son 20 yıllık yağış ortalamalarına baktığımızda son iki yılda yağışlarda bir azalma meydana geldiğini görüyoruz. Lakin bu durumun bakliyatta çok büyük bir zahmet yaşatmasını beklemiyoruz. İklim şartları ve yağış rejiminin bu formda devam etmesi halinde Türkiye genelinde yüzde 10-15 civarında eser kayıplarının yaşanması kelam konusu olabilir” dedi.
Çağdaş sulamaya yüzde 50 hibe!
Su zengini bir ülke olmadığı hatırlatılan Türkiye’de 2021 yılı, 11. Kalkınma Planı ve Tarım Şurası kararları doğrultusunda su ve sulama yatırımlarında atak yılı olarak belirlendi. Bu manada suyun yüzde 73’ünden fazlasının kullanıldığı tarımda verimli ve tasarruflu uygulamalar, stratejinin belkemiğini oluşturuyor.
Tarım ve Orman Bakanlığı bu kapsamda Türkiye’nin her yerinden alandan anlık bilgiler alıyor. Bakanlıktan edinilen son bilgilere nazaran, ferdi sulama sistemlerinin modernizasyonuna ait çalışmalar sürat kazandı. Bakanlık tarafından yüzde 50 hibe takviyesi sağlanırken, yabanî sulamanın vakitle bitirilmesi, yağmurlama ve damla sulama sistemlerinin ağırlaştırılması hedefleniyor.
2023 maksadı ne?
Kişisel sulama sistemleri hibe ödemelerinin başladığı 2007 yılından bugüne kadar toplamda 35 bin 456 adet projenin hibe kapsamına alındığı belirtilirken, 2 milyon 975 bin 241 dekar alanın çağdaş sulama sistemleri ile sulanmasının sağlandığı kaydedildi. Toplam hibe dayanağı olarak 955 milyon 478 bin lira ödeme sağlandı. 2023 yılı maksadı ise, toplam 150 bin hektarın daha çağdaş sulama sistemleri ile sulanması ve toplam 600 milyon lira takviye ödemesi yapılması olarak planlandı.
Kuraklık nedeniyle sulama yatırımlarının süratle tamamlanabilmesi için Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nün (DSİ) bütçesi 2.5 kat artırıldı. 2021 yılı sonu prestijiyle asgarî 157 bin hektar alanın sulamaya açma maksadı bulunurken, tekrar bu yıl 51 adet baraj, 39 adet gölet ve bent daha tamamlanarak depolama sayısı 1.617 adede, depolama kapasitesi 180 milyar metreküpe çıkarılacak. Tamamlanacak 92 adet sulama tesisi ile toplamda biten sulama tesisi 3 bin 313 adede, sulamaya açılan saha 69 milyon dekara yükseltilecek. DSİ, yeraltı su temini yapılarına yönelik de artan süratte çalışmalar yürütüyor.
Milliyet