Salgın devrinde patrona tek taraflı olarak işçiyi fiyatsız müsaadeye çıkarma hakkı tanıyan uygulama, dün kaleme aldığım yazıya husus olan fesih yasağı.
4857 sayılı İş Kanunu’na eklenen süreksiz 10.madde ile getirilen fesih yasağına bağlı olarak patrona tek taraflı olarak işçiyi fiyatsız müsaadeye gönderme hakkı tanınıyor.
Bununla birlikte, 4447 sayılı Kanuna yapılan ekleme ile kelam konusu halde fiyatsız müsaadeye gönderilen emekçilere nakdi fiyat dayanağı ödenmesine ait düzenleme 17 Nisan 2020’de yürürlüğe girmişti.
Salgın sürecinin devam etmesine bağlı olarak Cumhurbaşkanlığı Kararları ile fesih yasağı ve münasebetiyle fiyatsız müsaade uygulaması 17 Mart 2021 tarihine kadar uzatılmış durumda. Halihazırda yaklaşık bir yıldır uygulamada olan patrona tanınan tek taraflı fiyatsız müsaadeye çıkarma hakkı, iş hukukunda çalışanın de onayına tabi olan olağan fiyatsız müsaade uygulamasından farklı bir sürecin işlemesi manasına geliyor.
Fesih yerine…
Kovid-19 salgını devrinde getirilen fesih yasağı kapsamında patrona fesih yerine işçiyi fiyatsız müsaadeye çıkarma hakkı tanındı. İş hukukuna nazaran olağan kaidelerde personelin fiyatsız müsaadeye ayrılması lakin kendi isteği yahut yazılı onayı ile mümkündür.
Fakat salgın nedeniyle kanunda yapılan değişiklik ile patrona fesih yasağının sonuna kadar tek taraflı olarak işçiyi fiyatsız müsaadeye ayırma hakkı tanındı. Bu sayede, patron çalışandan onay almadan fiyatsız müsaade uygulamasını başlatabiliyor.
Yararlanma kuralları ne?
Süreksiz 10. unsur kapsamında fiyatsız müsaadeye gönderilip kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan çalışanlar yahut rastgele bir toplumsal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaidesiyle, 15 Mart 2020 ile Kanunun yürürlüğe girdiği 17 Nisan 2020 tarihleri ortasında iş mukavelesi işsizlik ödeneğine hak kazandıracak nedenlerden biri ile sona eren ve ama öteki kaideleri sağlamadığı için işsizlik ödeneği alamayan personeller nakdi fiyat dayanağına hak kazandılar.
Başka taraftan, nakdi fiyat dayanağından yararlanmak için müracaat çalışanlar tarafından değil, patron tarafından yapılıyor. Bu bakımdan, patronun fiyatsız müsaadeye çıkardığı personelleri aylık olarak fiyatsız müsaadenin verildiği ayı takip eden ayın 3’üne kadar Toplumsal Güvenlik Kurumu’na bildirmesi gerekiyor.
2021’de dayanak meblağı arttı
Fiyatsız müsaadeye çıkarılan emekçilere kısa çalışma ödeneğinden yararlanamamaları durumunda işsizlik sigortası fonundan 2020 yılı için günlük 39.24 TL nakdi fiyat dayanağı ödenmeye başlanmıştı.
13 Ocak 2021 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 3423 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile fiyatsız izindeki personellere verilen nakdi fiyat takviyesi taban fiyattaki artış oranında, yani yüzde 21.56 seviyesinde artırıldı ve günlük nakdi fiyat dayanağı fiyatı 2021 yılı Ocak ayı prestijiyle 47.70 TL olarak ödenmeye başladı.
Bu manada, ayın tamamında fiyatsız izinde olan, yani 30 gün üzerinden nakdi fiyat takviyesi alan bir personele verilen aylık takviye fiyatı damga vergisi kesintisi sonrasında 1420.14 TL oldu.
Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı’nın 13.02.2021 tarihli datalarına nazaran, Türkiye genelinde fiyatsız müsaade nakdi fiyat dayanağından yararlanan çalışan sayısı 2 milyon 471 bin 134. Bununla birlikte, verilen nakdi fiyat takviyesi meblağı ise 8.265.914.051 TL’ye ulaştı.
Mesken hizmetleri kapsamda mı?
5510 sayılı Kanunun Ek-9’uncu unsuru kapsamında mesken hizmetlerinde 10 günden fazla sigortalı çalıştıran patronlara de tek taraflı fiyatsız müsaadeye çıkarma hakkı tanınmıştı. Bu bakımdan, kelam konusu patronların fiyatsız müsaadeye çıkaracakları çalışanlarını fiyatsız müsaadenin verildiği ayın sonuna kadar Toplumsal Güvenlik Vilayet Müdürlüklerine/Merkez Müdürlüklerine bildirmesi gerekiyor.
Sıhhat hizmeti
Nakdi fiyat takviyesi alanlar, genel sıhhat sigortalısı sayılıyorlar ve sıhhat hizmetlerinden yararlanabiliyorlar. Bu bireyler, bakmakla yükümlü olunan kişi pozisyonunda değillerse Genel Sıhhat Sigortası primleri İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanıyor.
Çalışan fakat izinde gösterilen personel varsa…
Salgına bağlı olarak getirilen fiyatsız müsaade düzenlemesi kapsamında, fiyatsız izinde gösterildiği halde fiilen çalıştırılan personeller olması durumunda patrona idari para cezası uygulanması kelam konusu. Bu türlü bir durumun tespiti halinde, her personel ve her ay için brüt minimum fiyat fiyatında idari para cezası uygulanıyor. Ayrıyeten ödenen nakdi fiyat takviyesi de ödeme tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte alınıyor.
Haklı neden oluşturmaz
Kanunda fiyatsız müsaade durumunun emekçi açısından haklı neden oluşturmayacağı ve emekçinin bu nedenden ötürü kıdem tazminatı talep edemeyeceği söz edildi. Bu manada, emekçinin tek taraflı fiyatsız müsaadeye gönderilmesi durumunda sadece bu nedene dayalı olarak iş mukavelesini feshetmesi ve kıdem tazminatı talep etmesi mümkün değil.
Bununla birlikte, fiyatsız müsaade uygulaması açısından tüm emekçiler tıpkı oranda fiyatsız müsaadeye gönderilmiyorsa ve muhakkak bir çalışanın seçilmesinde ayrımı haklı kılan neden bulunmuyorsa, fiyatsız müsaade gerekçesiyle olmasa da ayrımcılık nedeniyle personelin iş kontratını feshedebileceği ve kıdem tazminatı talep edebileceğine ait görüşler kelam konusu.
Milliyet