Mitsubishi Motors’dan yapılan açıklamaya nazaran firma, akıllı telefon, mesken gereçleri, oyun konsolları ve 5G ağ ekipmanlarına yönelik artan çip talebi sonrası, tedarik meşakkati çekiyor.
Japon firma tedarik sorunu sebebiyle mayısta Japonya’nın güneybatısındaki Aiçi ve Okayama fabrikaları ile Tayland’da bulunan tesisinde seri üretimi yaklaşık 16 bin adet azaltacak.
Kyodo ajansının haberine nazaran Mart’ta 4 bin, bu ay ise 7 bin 500 adeti bulan üretim kesintisi, gelecek ay ile birlikte toplamda 27 bini aşacak. Japon araba üreticisi Subaru’nun, çip tedarik sorunu nedeniyle bu ay üretim kesintisinin ise 25 bini bulması bekleniyor.
Öte yandan çip krizi dünyanın yanı sıra Türkiye’de de git gide büyüyor. Ünlü otomotiv devleri tek tek çıkıp üretimi durdurduklarını açıklarken, bunların ortasına bir yenisi daha eklendi. Jaguar Land Rover (JLR), bilgisayar çipi derdi nedeniyle İngiltere’deki iki ana araba fabrikasını süreksiz olarak kapatıyor.
İngiltere’nin en büyük araba üreticisindeki zorluklar, global çapta çip ezası çeken Ford da dahil olmak üzere öbür üreticilerdeki benzeri sıkıntıları yansıtıyor.
BBC’nin haberine nazaran JLR, pazartesi gününden itibaren Halewood ve Castle Bromwich’teki üretimi en az 1 hafta durduracağını tabir etti.
AÇILIŞ İÇİN KESİN TARİH YOK
Şirketin kapanma mühleti 1 hafta olarak bildirilse de açılışıyla ilgili net bir durum yeniden de yok. Zira her şey çip tedarik sürecine bağlı.
JLR’nin kapattığı fabrikalarda Jaguar XE, XF, F-Type, Land Rover Discovery Sport ve Range Rover Evoque modellerinin üretimi gerçekleşiyordu.
PEKALA NE OLMUŞTU?
Otomotivde başlayarak elektronik üzere öbür bölümlere de sıçrayan global çip tedariki sıkıntısının, üretimde aksamalara neden olarak milyarlarca dolarlık ziyana yol açması bekleniyor.
Sıhhat için giyilebilir elektronikten araç içi elektronik sistemlere kadar teknolojinin her alanında büyük ehemmiyete sahip olan çipler, ülkeler ortasındaki rekabet ögelerinden biri haline dönüşürken, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının tesiriyle otomotiv kesiminden başlayarak global bir “dar boğazın” başrolünü aldı.
Tedarik zincirinde aksamalara neden olan ve ekonomik kestirimleri boşa çıkaran Kovid-19 salgını, akıllı telefonlardan bilgisayarlara, askeri ekipmanlardan arabalara kadar birçok teknolojik eserin üretiminde kullanılan çiplerin arzında da global bir “kıtlığı” beraberinde getirdi.
Salgınla birlikte çipe talep arttı
60 yıl evvel icat edilen çip, bilgisayarlardan arabaya günümüz çağdaş aygıtlarının en kıymetli ve en değerli bileşenine dönüşürken, salgın sırasında akıllı telefonlar ve elektronik eserlere yönelik talebin beklenmedik halde artmasıyla gibisi görülmemiş bir global kıtlığı tetikleyen kısa vadeli bir arz şokuna neden oldu.
“Yarı iletkenler” olarak da bilinen çiplerin yıllar geçtikçe daha karmaşık hale gelen dizaynları, üretimini zorlaştırdı ve yaşanan global arz sorununun temelini oluşturdu. Yeni fabrikaların kurulmasının uzun vakit aldığı ve milyarlarca dolara mal olduğu çip bölümünde, Kovid-19 salgının tesiriyle birdenbire artan talep çip tedarikinde ezalara neden oldu.
Çip arzı beklenmedik talebi karşılamakta yetersiz kaldı
Salgın periyodunda alınan karantina tedbirleri insanları konutlara kapatırken, iş, eğitim ve cümbüş üzere faaliyetlerin meskenden yapılmaya başlanmasının da önünü açtı. Bu durum pek çok insanı bilgisayarları, akıllı aygıtları, tabletleri, hatta oyun konsollarını daha çok kullanmaya itti.
Ayrıyeten pek çok şirketi, uzaktan çalışma sistemleri geliştirmeye ve bulut altyapısı kurmaya ya da mevcut altyapıları iyileştirmeye zorladı. Teknolojik eserlerin artan kullanımıyla çiplere olan talep artış gösterirken, bu eserlerin arzı beklenmedik talebi karşılamakta yetersiz kaldı.
Yarı İletken Sanayisi Birliği (SIA) datalarına nazaran, global yarı iletken satışları 2020’de bir evvelki yıla kıyasla yüzde 6,5 artarak 439 milyar dolara ulaştı. Bölgesel bazda geçen yıl ABD pazarına yapılan yarı iletken satışları yüzde 19,8 artarken, yarı iletkenler için en büyük pazar olan Çin’e satışlar yüzde 5 yükseldi.
Arz kahrı birinci olarak otomotiv bölümünde hissedildi
Çip kesiminde global çapta yaşanan arz kahrı, birinci olarak otomotiv bölümünde hissedildi. Deloitte raporuna nazaran, LCD ekranlardan araç içi sistemlere kadar her şeyi içeren otomotiv elektroniğinin, 2030’e kadar bir arabanın üretim maliyetinin yüzde 45’ini oluşturacağı iddia ediliyor. Bu elektroniklerde kullanılan yarı iletken tabanlı bileşenlerin maliyetinin 2020’de 475 dolara, 2030’da 600 dolara kadar çıkacağı öngörülüyor.
Araç içi bilgisayar sistemlerinin gelişmesiyle çiplere daha çok muhtaçlık duyulan otomotiv sanayisinde, salgının satışları olumsuz etkileyeceği telaşıyla çip siparişleri iptal edilmişti. Fakat elektronik firmalarının artan talebi otomotiv firmalarının piyasada çip bulamamasına neden oldu.
Arabalarda kullanılan çiplerin tedarik zinciri, Kovid-19 salgınında tüketicinin elektronik eserlere olan talebindeki artıştan olumsuz etkilenirken, araba üreticilerini Apple üzere elektronik devleriyle hudutlu çip tedariki için rekabete zorladı.
Global çip kahrı; Ford, General Motors, Toyota, Volkswagen, Honda, Stellantis ve elektrikli otomobil üreticisi Nio üzere araba üreticilerinin çipler ile mikroçiplerin kullanıldığı birtakım kesimleri satın almak için gayret etmelerine, üretimi azaltmalarına yahut tesislerini kapatmak zorunda kalmalarına neden oldu.
Dünyanın önde gelen araba firmalarının yaşadığı üretim aksaması milyarlarca dolarlık zararın da önünü açtı. Danışmanlık firması AlixPartners, çip arzında yaşanan sorunun global otomotiv sanayisinin gelirini 60,6 milyar dolar azaltabileceği varsayımında bulundu.
Türkiye’deki otomotiv üreticileri de olumsuz etkilendi
Otomotiv şirketleri başta olmak üzere dünyada çeşitli şirketlerin üretimini olumsuz etkileyen çip krizi, Türkiye’de üretim yapan otomotiv şirketlerinin üretiminin de aksamasına neden oldu.
Çip sanayisinden milyarlarca dolarlık yatırım
Uzmanlar, otomotiv dalını olumsuz etkileyen çip krizinin, şu anki kuralların olumlu istikamette değişmemesi durumunda akıllı telefon üretimi de dahil olmak üzere çeşitli alanlardaki üretimlerde de aksamalara neden olabileceğini belirtiyor. Kovid-19 salgınının dünya üzerindeki tesiri devam ederken, çip sanayisi, krize meydan okuyarak milyarlarca dolarlık yatırımlarla salgın sonrası periyoda hazırlanıyor.
Çipler, ülkeler ortasındaki rekabet ögelerinden biri olarak görülüyor. Pazarda hakimiyet oluşturmak isteyen şirketler ve ülkeler, devasa yatırımlarla çip sanayisini şekillendirmeye çalışırken, son olarak, dünyanın en büyük mikroçip üreticisi firmalarından Intel’in 20 milyar dolarlık yatırımla ABD’nin Arizona eyaletinde iki yeni çip fabrikası inşa etmeyi planladığı açıklandı.
Asya ülkelerinin çip yatırımları
Güney Kore’nin dünyaca ünlü elektronik şirketi Samsung’un, 2030 yılında en büyük çip üreticisi olma amacıyla 116 milyar dolar bütçe ayırması dikkati çekiyor. Kelam konusu maksat kapsamında, Samsung’un Güney Kore’nin kuzeybatı bölgesinde üretimi devam eden dev fabrikasının bu yıl üretime başlaması öngörülüyor. Fabrikada, yeni cep telefonlarının standartlarına uygun çip üretimi yapılması da planlanıyor.
Dünyanın en büyük fason üreticisi Taiwan Semiconductor Manufacturing de (TSMC) Intel üzere Arizona’da 12 milyar dolar kıymetinde bir fabrika kuruyor. Fabrikanın 2024’te üretime başlaması hedefleniyor.
Türkiye’de yerli çip üretimi çalışmaları
Türkiye’de de yerli çip üretimine yönelik çalışmalar bulunuyor. TÜBİTAK Bilişim ve Bilgi Güvenliği İleri Teknolojiler Araştırma Merkezi’nde (BİLGEM) yürütülen “Çakıl Ulusal İşlemci Projesi” ile silah sistemlerinde kullanılan yabancı menşeli mikro işlemcilerin yerini alabilecek ulusal bir işlemci geliştiriliyor. Süratli, düşük güç tüketen, lisans ve satış hakları Türkiye’ye ilişkin olacak olan Çakıl’ın prototip üretimi tamamlanırken, Çakıl’ın birinci olarak ASELSAN’ın eserlerinde kullanılmaya başlanması hedefleniyor.
Ayrıyeten, çip üretimi konusunda Türkiye ve Malezya ortasında geçen yıllarda iş birliği muahedesi imzalanmıştı. Muahede kapsamında, Türkiye’deki birtakım şirketler, Malezya’daki şirketlerle iş birliği yaparak yerli çip üretimi konusunda çalışmalarını sürdürüyor.
Milliyet