Krediyi öbür borç çeşitlerinden, türel terimiyle ‘tüketim ödüncü’nden ayıran özellik, geri ödenmeme riskinin bulunmasıdır. Bankalar topladıkları mevduatı, muhtaçlığı olanlara kredi olarak kullandırır. Bu durumda bankalar, kendi sermayelerinden fazla diğerlerine ilişkin parayı, muhtaçlığı olanlara kredi olarak kullandıran kurumlardır.
Prof. Dr. Erol Ulusoy’un yazısı:
Bankalar bir bakıma iktisadın kalbi misyonunu görürler; nasıl ki canlıların kalbi, bedendeki kanı toplayıp muhtaçlığı olan organlara pompalıyorsa, bankalar da iktisattaki tasarrufları toplayıp gereksinimi olan tüketicilere ve şirketlere kullandırırlar.
Banka tasarruf sahiplerinin mevduatını kredi olarak kullandırdığından, geri dönüşünü teminat altına alması gerekir. Her ne kadar teminatsız kredi kullandırtılmasını yasaklayan bir yasal karar bulunmasa da, yöneticiler kendilerini türel sorumluluk altına atmamak için harikulâde durumlar dışında teminatı hatta kâfi teminatı olmayan kredi vermezler.
BORÇ KALMAZ
Tüketici kredilerinde teminat olarak artık hayat sigortası yaptırmak yaygın bir uygulama halini aldı. Hayat sigortası herkesin lehine: Kredi kullanan vefat ettiğinde, kalan kredi borcunu hayat sigortası ödediğinden, mirasçılara bir borç kalmaz.
Banka ise kalan kredi borcunu basitçe hayat sigortası tazminatından tahsil edeceğinden, yıllarca sürecek takip ve davalardan kurutulur. Sigorta şirketlerine de yeni poliçeler düzenleyerek iş hacimleri gelişir, sigortacılık kesimi gelişmeye devam eder.
TEMİNAT TİPLERİ
Ticari kredileri çoklukla şirketler kullandığı için, şirketlerin tüketiciler üzere kredinin teminatı olarak hayat sigortası yaptırmaları mümkün değil. Ticari kredilerde en yaygın teminat, taşınmazlar üzerine banka lehine kurulan ipotektir.
Taşınırlar, şirket payları üzerine rehin konularak da ticari kredinin geri ödenmesi teminat altına alınır. Kefalet de ipotek kadar yaygın kredi teminatıdır. Boş senede imza attırılarak teminat senedi alındığı da olur. Lakin bütün bu teminat çeşitlerinin özelliği likit olmamalardır.
O yüzden kredi ödenmezse, ipoteğin paraya çevrilmesi yoluna gidilir. Bu ise yıllar sürer, itirazlar birbirini kovalar, süreç uzar da uzar, icra kanalıyla yapılan açık artırmada ufak bir hukuksal kusur ihalenin iptali sonucunu doğurur, süreç tekrar başlar ve bankanın alacağını alması yıllar sürer.
Sonunda banka ipotekli taşınmaz olduğundan daha düşük bir fiyata satılıp da daha çok ziyan etmemek için açık artırmaya kendisi girip, kredi alacağını alamadığı üzere, bir de taşınmazı satın almak için para öder.
BİRÇOK SORUN ÇIKIYOR
Kefalette de bir çok hukuksal sorun çıkar, eşin isteği gerekli miydi, değil miydi, kefil olan ortak şirketten çıkmış, yönetici yöneticilikten ayrılmışsa kefalet geçerli mi, değil mi? Kefile karşı takip ve davanın da yıllarca süreceğini varsayım etmek hiç de güç değil.
HAYAT SİGORTASI İLE TAHLİL
Elbette kastettiğimiz, krediyi kullanan şirketin hukukî kişiliği için yapılacak bir hayat sigortası sistemi olamaz. Lakin hayat sigortasının şirketin borcuna kefil olan kişi için yapılması mümkündür. Bu neyi sağlar; bankanın verdiği ticari kredinin geri dönüşünü, tüketici sigortasındaki hayat sigortası üzere teminat altına alır.
NASIL MI?
Ticari kredilere verilen kefalet müteselsil kefalettir. Türk Ticaret Kanunu o denli diyor. Banka bir şirketin ticari kredi hesabını kat ettiğinde, isterse direkt müteselsil kefilden şirketin kalan kredi borcunu tahsil edebilir. Kefil, bankanın evvel şirkete karşı icra takibine geçmesi gerektiği itirazında bulunamaz.
Lakin ya kefilin de şirketin kredi borcunu ödeyecek mali gücü yoksa! O vakit banka için baş etmesi gereken bir çok sorun çıkar. Mümkün sıkıntılardan kaçınmak için tahlil, tüketici kredilerinde olduğu üzere, ticari krediye kefil olan şahsa hayat sigortası yapılmasıdır.
TİCARİ KREDİNİN KEFİLİNE HAYAT SİGORTASI YAPILMASI
Ticari kredinin kefiline hayat sigortası yapılması, banka için kullandırdığı ticari kredinin en sağlam teminatıdır. Üstelik likit olduğundan yıllarca sürecek icra takipleriyle uğraşmak zorunda kalmaz.
KEFİL VEFAT EDERSE NE OLACAK?
Örneğin 1 milyon TL kredi kullanan şirket, kredi taksitlerini olağan ödüyor ve ödemelerde bir sorun yok. Kredi borcuna şirketin idare heyeti lideri, hakim ortağı kefil olmuş. 500 bin TL kredi borcu geri ödendikten sonra kefil vefat etmiş. Banka hesabı kat edebilir mi?
Elbette hayır, kefilin vefatı hesabın katı için kâfi türel bir sebep değil. Şirket de zati borcunu meselesiz ödemeye devam ediyor. Hayat sigortasının artık tazminat ödemesini kime yapması gerekecek? Poliçede kim lehtar olarak gösterilmişse ona!
Bu türlü bir durumda banka için hayat sigortasının teminat olma özelliği kaybolmuş olacağından, poliçeye dain – i mürtehin olarak ticari kredi alacaklısı bankanın gösterilmesi gerekir.
BANKAYA ÖDENİR
Tazminat bankaya ödenir. Banka tazminatı faiz getiren bir hesapta meblağ. Ne vakit ki şirketi kredi borcunu ödeyemez hale gelir, o vakit kalan kredi alacağını hayat sigortası tazminatından tahsil edip, fazlasını vefat eden kefilin mirasçılarına öder. Herkes mutlu!
Ticari kredi kefilinin hayat sigortasının kredi borcuna bağlı olarak her yıl azalan ölçüde yenilenmesi yerine, meblağ sigortası olarak yapılması da değerlidir.
KEFİLİN PRİMLERİNİ ŞİRKET ÖDEMELİ
Anlattığım sistemde kefilin hayat sigortası primlerini kendisi değil, krediyi kullanan şirket ödemelidir. Kefalet, asıl borçlu ve kefalet alacaklısı faydasına yapılan bir teminat kontratıdır. Kefil, hiçbir çıkarı olmadığı halde, üçüncü bir kişinin, şirketin kredi borcunu ödeme sorumluluğunu üstlenmektedir. Üstelik ticari kredilerde müteselsil kefalet geçerli olduğundan, kefilin sorumluluğu direkt bir sorumluluktur.
Bu sebeple de bir şirketin kullandığı krediye kefil olan ortağına, idare şurası üyesine hayat sigortası yaptırıp, pirimlerini ödemesine vergi dairesinin de bir itirazı olmamalıdır. Masraf olarak gösterilebilir.
KREDİ HACMİ GENİŞLER SİGORTACILIK GELİŞİR
Bankaların kullandırdıkları ticari kredilere kâfi teminat almaları halinde daha kolay kredi kullandıracakları, böylelikle kredi hacminin artacağı çok nettir. Yatırım yapmak isteyen lakin teminatı olmadığı için kredi kullanamayan şirketler, evvel ortak yahut yöneticileri kefil gösterecekler, sonra da bankanın dain – i mürtehin olduğu hayat sigortası yaptıracaklar.
Bu koşullarla bankanın ticari kredi talebini reddetmesi çok özel sebeplerle olabilir. Yatırımlar artar, ticaret gelişir, herkes para kazanır, Devlet de vergi tahsil eder.
Tüketici kredilerine bağlı hayat sigortası yapılması uygulamasının sigortacılık bölümünün gelişimine katkısı tartışılmaz. Ticari kredi kefillerine de hayat sigortası uygulamasının daha da katkı sağlayacağını söylemek kehanet olmaz.
Milliyet
