Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, 17 Ağustos zelzele felaketinin 21. yıl dönümünde Milliyet’e konuştu. 1939 Erzincan sarsıntısından sonra Kuzey Anadolu Fayı üzerindeki zelzelelerin batıya taşındığını belirten Prof. Dr. Özener, “Başta İstanbul’u etkileyecek Marmara Depremi’nin büyüklüğü 7’nin üzerinde olacak. Tarih veremiyoruz. Bu basamakta yapılabilecek tek şey sarsıntı ziyanlarını azaltmak. Hesaplama ve öngörülerimiz, Marmara’daki sarsıntının 7.2 büyüklüğü civarında olacağını gösteriyor. Bu tek kesimli bir kırık olabileceği üzere iki ya da üç modüllü kırık da olabilir. Biz Marmara’da zelzele beklerken ülkemizin öbür bir yerinde 7’nin üzerinde bir sarsıntıyla karşılaşırsak buna şaşırmamamız gerek. GPS gözlemlerinden elde edilen bilgilere nazaran, her yıl ortalama 2.5 santimetre batı-güney batı istikametine yanlışsız kayıyoruz ve bu da bir güç birikmesine yol açıyor. Sarsıntıların nerelerde olabileceğini biliyoruz lakin ne vakit olacağını bilemiyoruz. Vaktini bilemediğimiz için her an olacakmış üzere sarsıntıya karşı hazırlıklı olmalıyız” dedi.
‘Daha yolumuz var’
17 Ağustos sarsıntısından sonra otoyol, köprü, viyadük, okullarda önemli iyileştirme çalışmaları yapıldığını, hastaneler ve tarihi binaların güçlendirilip, stratejik noktaların elden geçirildiğini vurgulayan Özener, “Ancak bu, önümüzdeki sarsıntıya yüzde 100 hazırız manasına gelmiyor. Katedecek yolumuz var. İstanbul’da yapıların yeni zelzele yönetmeliğine uygun halde inşaası büyük ehemmiyet taşıyor” diye konuştu.
Yapı-zemin alakası
Prof. Dr. Özener, tespit ve ihtarlarını şöyle sıraladı: “Kentsel dönüşümde İstanbul’un bir bütün halinde ele alınması, muhakkak bölgelerde transfer alanları yaratılarak dönüşümün gerçekleştirilmesi hakikat olacaktır. Fay çizgisine uzaklığınız, binanızın oturduğu tabanın özellikleri, yapınızın özellikleri, yapı-zemin bağı zelzeleden etkilenme oranınızı belirliyor. Salt olarak, ‘Benim meskenim faya çok uzak, ben çok güvendeyim’ yahut ‘Evim fayın hayli yakınında, ondan ötürü çok büyük risk altındayım’ demek çok gerçekçi olmayacaktır. İstanbul için talihimiz, fay çizgisinin kentin içinden geçmemesi. Gölcük ve İzmit’in içinden geçen fay, megakente 8-15 kilometre arada yer alıyor.”
‘Her fay farklı davranıyor’
Prof. Dr. Haluk Özener: “Marmara Denizi’nde 1200 metre derinliğe kadar 12 adet deniz tabanı sismometresi çalıştırıyoruz. Sismometrelere ilaveten deniz tabanı elektro-manyetometre ve ekstensometreler de deniz tabanına kuruldu. Bu aygıtlarla Marmara Denizi’ndeki depremselliği daima izleyebiliyoruz. Marmara Denizi’ndeki her fay kesiminin farklı davranış gösterebildiği ve sismik enerjiyi farklı hallerde biriktirdiği anlaşılıyor. Ayrıyeten, deniz tabanı istasyonlarında kaydedilen sarsıntı sayısının, karadaki istasyonlarda kaydedilenlerden genel olarak iki kat daha fazla olduğu bilgi tahlili ile anlaşılmıştır.”
‘2 metre dalga’
“Veriler Marmara Denizi etrafına kurulan GPS istasyonlarıyla destekleniyor. Bölgesel Zelzele ve Tsunami İnceleme Merkezi’nde yapılan çalışmalar sonucunda, Marmara Denizi’nde farklı sarsıntı senaryoları çalışılarak elde edilmiş tsunami senaryoları var. Kimi istisnai kıyı bölgelerinde 2 – 2.25 metre dalga yüksekliği görebilirz. Marmara’da fayın özelliğinden dolayı tsunaminin zelzele sonrasında deniz tabanı heyelanından sonra oluşacağını bekliyoruz.”
Kaç modül kırılacak?
Zelzele bilimciler ortasındaki tartışmaların kamuoyu önünde yapılmasını gerçek bulmadığını lisana getiren Prof. Dr. Haluk Özener, “1999 yılında üst üste gerçekleşen iki zelzelenin akabinde bir sonraki sarsıntının büyük olasılıkla Kuzey Anadolu Fayı’nın Marmara Denizi içinden geçen kısmında meydana geleceği varsayım edilmekte. Bu bahiste bilim insanları çoğunlukla emsal fikirleri taşıyor; lakin farklı müşahede teknikleri, farklı hesaplama teknikleri, farklı modeller ile olacak sarsıntının büyüklüğü konusunda farklı sonuçlar ya da yorumlar ortaya çıkabiliyor. Zelzele, bir tabiat hadisesi ve engellememiz yahut vaktini ötelememiz mümkün değil. Nasıl tedbir alacağız, ziyanlarını azaltmak için neler yapmalıyız? Bunlara odaklanmamız gerekiyor” dedi.
Milliyet