Diş çürüğü, karyojenik (çürük yapıcı) plak bakterilerinin karbonhidratları fermente etmesiyle oluşan organik asitlerin, dişin mineralize olan mine ve dentin dokularını parçalamasıyla ortaya çıkan enfeksiyöz bir hastalıktır.
Dünya umumunda görülen en yaygın enfeksiyöz hastalıklardandır. İlerleyici tabiatı nedeniyle tedavi edilmediği durumlarda diş ve etraf dokuların enfeksiyonuna yol açtığı üzere umum vücut sıhhatini da olumsuz etkilemektedir.
Bu nedenle öncelikle diş çürüğünün başlamadan evvelki aşamalarına yönelik ağız hijyen alışkanlıklarının kazandırılması, müsait kollayıcı ve önleyici pratiklerin geliştirilmesi; çürük belirtisinin birinci görüldüğü aşamada ise çocuğa ve marazın şiddetine mütenasip ferdi tedavi yolları uygulanmalıdır.
Diş çürüğüne neden olan faktörler çocuklarda hem çürüğün başlamasından hem de çürüğün gelişiminden sorumludur.
Genetik faktörlerin tesiri olmasına karşın diş çürüğü esas olarak etraf koşullarından etkilenen kazanılmış bir hastalıktır.
Çürük lezyonunun oluşabilmesi için tıpkı anda karşılıklı olarak birbirini etkileyen 4 ana faktörün bulunması gerekir.
Çürüğün oluşması için öncelikle, ağız içinde çürüğe yatkın bir dişin bulunması gerekir. Dişlerin çürüğe karşı yatkınlığını artıran faktörler kısaca; dişin yapısal özelliği, dişlerdeki çapraşıklığa yol açan anormal sıralanmalar, dişin gelişimsel bozuklukları ve dişin yeni sürmüş olması biçimindedir.
Çürüğün oluşumunda ve ilerlemesinde diş yüzeyinde bulunan mikroorganizmaların oluşturduğu plak kıymetli rol oynamaktadır. Bu nedenle münhasıran besin birikiminin ağır olduğu art dişlerin birbirleri ile temas ettikleri ortamlarda plak birikimi ve çürük gelişiminin önlenmesi için faal plak kontrolü(düzenli diş fırçalama ve diş ipi tasarrufu ile) sağlanmalıdır.
Diş çürüğünün oluşumunda karbonhidratların çürük yapıcı bakteriler tarafından parçalanarak asit ortaya çıkarması tesirlidir. Bu nedenle mahsusen ara öğünlerde şekerli ve asitli besinlerin tüketilmemesi gerekir. Proteinler ise hem dişin gelişimi sırasında hem de dişler çıktıktan sonra kesinlikle tüketilmelidir. Peynir mahsusen şekerli azık tüketimi sonrası dişleri çürüğe karşı korumaktadır.
Yumuşak ve diş yüzeyindeki temizlenemeyen girintili çıkıntılı kesimlere kolay kolay yapışabilen besin tipleri ağız ortamında uzun müddet kalmaktadır. Bilhassa öğün aralarında atıştırma biçiminde tekrarlanan karbonhidrat içerikli azık alımı ve bebeklerde gece uykusundan önce/uyku arasında yapılan beslenme bakterilerin diş yüzeyinde çoğalmasına ve çürüğe neden olmaktadır.
Tedavinin geciktiği ve çürüğün ilerlediği durumlarda ise umumî olarak ağızda dişin sağlıklı olarak tutulması emeliyle çürüğün temizlenerek münâsib materyallerle tedavisinin yapılması, çok seviyede ilerlemiş çürüklerin tedavisi için ise enfeksiyona neden olma riski nedeniyle çekim süreci yapılması gerekmektedir.
Ağız hijyen eğitimi: Diş çürüğüne neden olan plağın mekanik olarak kaldırılmasında; fırçalama ve ara yüz temizliği(diş ipi kullanımı) değerli ölçüde mahal almaktadır.
Plak denetimine birinci süt dişinin sürmesiyle başlanmalıdır. Bebeklerin dişleri suyla ıslatılmış bir gazlı bez ile ya da parmak fırçaları ile her beslenmeden sonra kesinlikle temizlenmelidir.
Çocukların kullanacağı diş fırçalarının boyutları yaşlarına iyi, kılları orta sertlikte ve kıl demetlerinin uçları yuvarlatılmış olmalıdır. Çocukların el becerileri sonlu olduğundan diş fırçasının sapının çocuğun rahatça kavrayabilmesi için geniş olması kıymetlidir.
Elektrikli diş fırçaları daha kısa vadede tesirli bir aklık sağladığı ve çocuğun ağız hijyenine yönelik motivasyonunu artırdığı için önerilmektedir. Ayrıyeten diş fırçaları tertipli aralıklarla değiştirilmelidir.
Umumî olarak sabah ve akşam günde en az iki defa dişler fırçalanmalıdır. Çürük yapıcı besinlerin alınmasından 10 dk. sonra plak pH’ı en düşük seviyeye inmektedir. Bu nedenle diş temizliğinin yemeklerden sonra birinci 10 dk. içerisinde yapılması ile çürüğün kıymetli nispette azaldığı bilinmektedir.
Lakin asitli azıklar (portakal, limon gibi) yenildiği/içildiği durumlarda mine yüzeyini aşındırmamak için dişler 30 dakika sonra fırçalanmalıdır. Yatmadan evvel de dişler kesinlikle fırçalanmalı ve ağız çalkalanmamalıdır.
Zira tükürüğün azaldığı uyku durumunda çürük daha kolay oluşmaktadır. Buna ek olarak florür içerikli diş macununun dişler üzerinde kalması dişin çürük oluşumuna karşı direncini artırmaktadır.
Küçük çocuklarda florürlü diş macunu tasarrufunda çocuğun yutma riski vardır. Başkaca birinci 3 sene florozis açısından en kritik periyottur. Bu nedenle ebeveynler küçük çocuklarda yalnızca önerilen ölçüde diş macunu tasarrufu ve 7 yaşına kadar çocukların kesinlikle ebeveyn gözetiminde diş fırçalamaları konusunda uyarılmalıdır.
Milliyet